Toshkent davlat iq tiso diyo t universiteti q. X. Abdurahmonov

— ijtimoiy
jarayonlami o‘rganish, tahlil qilish, tartibga solish, boshqarish, rejalashtirish
va istiqbollasbtirish asosida ijtim oiy-m ehnat m unosabatlarini
takomillashtirish bo‘yicha xulosa va tavsiyanomalar ishlab chiqishga
o‘rgatishdan iborat.
Mehnat iqtisodiyoti va sotsiologiyasi fanining asosiy vaafalari
 
quyidagilar:
• mehnatning jamiyat taraqqiyotidagi o‘mini o‘rganish;
• 
ish haqini, uning tizimini, tashkil etish elementlari va tamoyillarini 
tadqiq etish;
• aholi va mehnat resurslarini takror ishlab chiqarish, ulaming ish 
bilan bandligini va ishsizligini mehnat bozori faoliyati bilan bog‘liq holda 
tahlil etish;
• aholining turmush tarzi va daromadlarini mehnat haqining turli 
shakllari bilan aloqadorligini belgilash;
• 
mehnat unumdorligini oshirish omillari va zahiralarini aniqlab, 
ulaming holatini tahlil etish va rejalashtirish;
• korxona xodimlarining shakllanishi va rivojlanishini tahlil qilish hamda 
ulami rejalashtirish;
■
mehnat faoliyatini rag'batlantirish, mehnat xulqini yaxshilash va 
unga moslashish darajasini oshirish;
• 
mehnat nizolarining sabablarini o'rganish, ulaming oldini olish va 
hal qilish bo ‘yicha chora-tadbirlar tizimini ishlab chiqish;
• jamiyatda va mehnat tashkilotlarida xodimlami himoya qiladigan 
ijtimoiy qadriyatlar tizimini yaratish;
• mehnat sohasida aniq sotsiologik tadqiqotlami o'tkazish;
• ijtimoiy mehnat munosabatlarini tartibga solishni takomillashtirish.
Shunday qilib, mehnat iqtisodiyoti va sotsiologiyasi bir tomondan,
real mavjud bo‘lgan voqelik haqidagi bilimlami kengaytirishga, ikkinchi 
tomondan, mehnat sohasida kechadigan yangi aloqalar va jarayonlami 
qaror toptirishga ko'maklashadi.
«Mehnat» tushunchasi fiziologik nuqtai nazardan aytilganda, bu — 
organizmda yig'ilib qolgan hayot energiyasi tufayli sodir boiadigan asab 
va mushaklar harakati hamda oqsil moddalaming mexanik ishga kirishuv 
jarayonidir.
10
4

---

Ayni vaqtda mehnat — bu, murakkab ijtimoiy-psixologik jarayon bo'lib, 
u kishilarning yashashi uchun shart bo‘lgan abadiy-tabiiy zaruriyatdir. 
Mehnat inson bilan tabiat o ‘rtasida sodir bo‘ladigan shunday jarayonki, 
unda inson o'zining faoliyati bilan o ‘zi va tabiat o'rtasidagi moddalar 
almashinuvini bevosita ifodalaydi, tartibga soladi va nazorat qiladi.