Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Тошкент врачлар малакасини ошириш институги

В Е Н С А Н Н И Н Г Я Р А Л И - Н Е К Р О Т И К С Т О М А Т И Т И
В ен сан н и н г ярали - н екроти к , стом атити (ўхш аш с и н о н и м - 
лари; 
яра-цоплама.ги стоматит, траншейли, оғиз ярали - не­
к р о т и к ги н ги во ст ом ат и т и т а ёқ ч а л и сим биози (B a c illu s
FusiFormis), Венсан спирохеталари (B orellia Vinceni))
келтириб 
ч и қарадиган и н ф ек ц и о н касаллиқдир.
Б и р и н ч и м ар о та б а б а ц и л л а с и м б и о зи ва с п и р о х е та с и н и
Венсан 1893 йил и топган. Бир йил ўтгач, П лаут бўғм асим он 
ан ги н ан и беш бем орда ан и к ^ ай д и . К ей и н ч ал и к С. П . Б откин 
Ф и н л я н д и я д а П лаут-В ен сан ан ги н аси н и эп и д ем и я ҳолида ку- 
затади, Н. П. С им ановский буни 8 та беморда учратганини ёзди.
О датда В ен сан н и н г вар ақаси м о н б ац и лл а ва спирохетаси 
оғи зд а са п р о ф и тл и к қилади, уни та н гл а й н и н г катта бодом ча 
б ези да, ти ш ва м илк чўнтакларида учратиш м ум кин. К асал ­
л и к к ў п р о қ орган и зм и куч си злан ган ёш лард а, болаларда п а ­
тоген м икроблар қўзғалиш и б и л ан кузатилади.
П лаут-В енсан си м б и о зи н и оғизда ўрганаётганда 126 та тек- 
ш и р и л га н л ар н и н г б арчаси да В енсан сп и рохетал ари то п и л га н , 
у л а р н и н г 27 таси к л и н и к соғлом д и р. К ў п ч и л и к м уаллиф лар 
о ги з бўш л и ғи ш и л л и қ қ о б и қ қавати да ял л и ғл а н и ш ж ар аён - 
л а р и н и д а ст л аб с т а ф и л а к о к к ва с т р е п т а к о к к л а р ч а қ и р а д и , 
к е й и н ф у з о с п и р и л л а - ф а к у л ь т а т и в с а п р о - ф и т л и ж а р а ё н г а
қ ў ш и л и б , ўзига хос ж ароҳат к ў р и н и ш л а р и н и рўёбга ч и қ а р а- 
д и , д еб таъ ки д лаш ад и .
Ш унга асосан , уруш йи л л ари бир қатор болалар ж ам оала- 
ри , ўқув ю ртлари, солдатлар гурухлари ораси да бу касал л и к 
эп и д ем и я си ф ати д а кузатилган, б и р о қ , В енсан стом ати ти ва 
ангинасини ю қумсиз касаллик деб айта оламиз. К ўпчилик олим- 
л а р н и н г ф и к р и ч а , бу эп и д ем и к касал л и к кўпинча яш аш учун 
ноқулай саналган ж ойларда и сти қом ат қилад иган болалар ва 
ўсм ирлар орасида кузатилади. О датий яш аш тарзида, соглом 
ш ароитда Венсан стоматити ва ангиналари ю қумсиз ҳисоблади. 
К ўкрак ёш идаги болаларда ва иккилам чи адентияда ф узоспи- 
раллар патоген кўриниш га ўтмайди. Плауг-Венсан симбиозининг 
патоген л и ги , т и ш -м и л к чўнтаги ва ак^ ти ш и соҳаси, кари оз 
ковакли тиш лар соҳасида қисм ан ноқулай ш ароит бўлганда юзага 
чиқади. Венсан стом атити ва ангинаси кўпинча, учинчи - кат­
та о зи қ ти ш н и н г ч и қи ш и қийинлаш ганда, айн и қса, пастки ж а- 
гда юзага келади. Л екин Е. М. Гофунг 184 та ярали-некротик сто­
матитдан 36 тасида ти ш ч и қ и ш и н и н г қийинлаш уви ушбу ка- 
салликка сабаб бўлиш ини аниқлаган.
К а с а л л и к н и н г келиб ч и қ и ш и га сабаб чи бўладиган о м и л- 
л ар си ф ати да бош дан кечирган хасталиклар н атиж асида орга-

---

82
Огиз бўшлиғи шиллиц цавати ва лаб касалликлари
н и зм н и н г ку ч си злан и ш и , тўйиб о вқ атл ан м асл и к, ч ек и ш , ал- 
коголли и ч им ликларни кўп истеъмол қи л и ш , с о в у қ қоти ш н и
санаб ўти ш и м и з м умкин. К асал ли к ри вож лан и ш и га ёрдам б е ­
ру вч и ом иллардан ян а бири - оғи з ги ги ен и к ҳол ати н и н г ём он - 
лигидир. О гиз бўш лиғи ш и л л и қ қ о б и қ қавати бутунлигининг 
бузил иш и га асосий сабаблардан ян а б и р и , бу - пародонтдаги 
ял л и гл ан и ш ж ар аён и д и р . П а т о л о ги к ж а р а ён м и л к д а, асосан 
т и ш н и н г орқа соҳасидан лунж ш и л л и қ қ о б и қ қаватига кенг 
тарқайди. О ғиз бўш лиғи ш и л л и қ қ о б и қ қавати б илан бир вақз- 
да ж и н си й аъзолар ҳам ж ароҳатланиш и м ум кин.