ли
(3033 км), Янггуангача 7525
ли
(4334.4
км)келади. Тўртинчиси Киат (Жи/Ji
罽
– Бухоро)
5
, ҳукмдор Киат шаҳри (Жи-
чэнг/Ji-cheng
罽城
)да
6
туради, [бу жойдан] ваколатчи (духу) маҳкамагача 6296
ли
(3626 км),/2372(1164)/17б/ Янггуангача 8555
ли
(4927 км) келади.
Бешинчиси Эук-киан (Оужян/Aujian
奥鞬
)
7
, ҳукмдор Эук-киан шаҳрида
(Оужян-чэнг
奥鞬城
)
8
ҳукмронлик қилади, [бу жойдан] ваколатчи (духу)
маҳкамасигача 6906
ли
(3977.856 км), Янгуангача 8355
ли
(4812.48 км)келади.
Мазкур беш ҳокимликнинг ҳаммаси Кангкия хонлигига қарайди».
/2372(1164)/17б/ Фарғона давлатининг (Дайюан-гуо
大宛国
) ҳукмдори
Ян Шигунинг изоҳига кўра, мазкур атамадаги иккинчи иероглиф “шие” (
薤
) ўтмишда
keәk
ёки
kәk
ўқилган.
Шунга асосланиб, аслият матнида ёзилган “Сушие” (
蘇薤
) атамасини «Сукеэк» ёки «Сукак» деб ўқиш тўғри
бўлади. Бу эса «Сукеэк» “Сўқоқ” атамасининг хитойча транскрипцияси эканлигидан дарак беради.
1
Сукеэк (Сўқоқ) шаҳри (замонавий ўқилиши Сушийе-чэнг/Sushie-cheng
蘇薤城
) – хитой олимлари мазкур
шаҳарни Самарқанднинг жанубидаги Шаҳрисабз (Sha he li sa shi zi
沙赫里萨市兹
) деб ҳисоблашади (Бан Гу.
Ханнома. Б. 876, 893). Хитой тадқиқотчиси Ванг Жилай Шаҳрисабзни СўғдиёнадагиНаутака шаҳри деб
тилга олади(Ванг Жилай. Ўрта Осиё тарихи. Б. 73). Сушие (
蘇薤
) атамаси ёзилган иероглифлар қадимда
«Сукеэк», «Сукай» талаффуз этилган. Сўқоқнинг хитой тилида Сукак талаффуз этилишидан Сукеэк шаҳри
Тошкент вилояти Паркент тумани ҳудудидаги қадимий шаҳар бўлганлиги аниқланади (Ходжаев. Сведения
китайских путешественников о Ташкенте).
2
“Фумуо” атамасидаги биринчи “фу” (
附
) иероглифи қадимда bĭwo (бивуо), муо (
墨
) иероглифи эса mәk
(мак) деб талаффуз этилган. Шунга асосланиб, биз уни қадимги ўқилишида “Бивуомак” деб ишлатдик.
Уйғурча таржимада “Фумуо” “Кушания”га таққосланган ва у Самарқанднинг шимоли-ғарбидаги
Пайшанбага тўғри келиши айтилган (Бан Гу. Ханнома.Б. 898). Айрим муалифлар Хэ-гуо (
何国
He-guo)
атамасини “Кушания” билан таққослашади (Ли Яншу. Шимолий сулолалар тарихи. Б.76; Шефер. Б.386).
VII-IX асрларда хитойлар Бивомак (Фумуо) шаҳрини “Нуна-чэнг” (
弩那城
), “Нула-чэнг” (
弩拉城
), деб
аташган. Булар Нур-ота топонимини эслатади. Бироқ хитой олимлари ўртасида уларнинг маҳаллий номи
Kholm эди деган фикр мавжуд (Шиюй диминг каолу. Б. 686).
3
Юни топонимидаги “ю” (
窳
) иероглифи қадимда «
yiwa
» (
匿
), “ни” (
匿
) иероглифи эса «
niek
» ўқилган.
Шунга асосланганда, “Юни”ни «
Yiwa-niek
» деб талаффуз қилиш керак эди (Ходжаев. Наиболее ранние
сведения. Б.119) Аммо аслият матни орасида берилган Ян Шигу (581-645 йилларда яшаган)нинг изоҳида
“ю”
(
窳
)
иероглифи keang (замонавийўқилиши geng
庚
) каби талаффуз этилиши лозимлиги таъкидланган.
Шунга асосланиб биз “Юни”ни “Кеангни” шаклида ишлатишни тўғри топдик.
4
Ушбу атамадаги “чэнг” (
城
) иероглифи деворлар билан ўралган шаҳар ёки қалъа маъносини англатади.
5
Жи (
罽
) иероглифи қадимда киат (kĭāt) деб талаффуз этилган. Киат шаҳри (Жи-чэнг
罽城
) Бухорога
таққосланади (Шиюй диминг каолу. Б. 454; Бан Гу. Ханнома.Б. 899). Эҳтимол, 2 минг йил аввалги Киат
қалъаси ҳозирги Бухоро шаҳри атрофида жойлашган.
6
Киат шаҳри (Ji-cheng) – Киат хонлигининг пойтахти.
7
Эук-киан (замонавий ўқилиши Оужян/Aojian
奥
鞬
) – Куҳна Урганч (Гурганч) топонимига таққосланади
(Шиюй диминг каолу. Б. 72). Қадим замонда ушбу атамадаги «оу»
奥
(«yu»деб ҳам талаффуз этилади)
иероглифи «әuk», иккинчи “жян” (
鞬
) эса «kian» деб ўқилган. Шу асосда биз “Оужян”ни Эук-киан (
Do'stlaringiz bilan baham: |