N. N. Azizxodjaeva tomonidan yozilgan bo‘lib, oliy maktab o‘qituvchilari pedagogik mahorati va pedagogik texnologiyalar zamonaviy muammolarini ochib beradi

Tanqidiy fikrlashning rivojlanish muhitini yaratish
Tanqidiy fikrlashni rivojlantirish oson ish emas. B u muayyan yosh
110

---

davrida tugallangan va esdan chiqarilgan vazifa ham emas. Shu bilan birga 
tanqidiy fikrlashga olib boradigan tugallangan yo‘l ham yo‘q.
Lekin tanqidiy fikrlovchilaming shakllanishiga yordam bemvchi muayyan 
o‘quv sharoitlari to ‘plami mavjud. Uning uchun:
- 
talabalarga fik r yuritish uchun im koniyat berish;
- turli-tuman g'oya va fikrla m i qabul qilish;
- talabalaming oikuv jarayonidagi faolligini ta ’minlash;
- talabalam i kulgiga qolmasliklariga ishontirish;
- har bir talabaning tanqidiy fik r yuritishga qodir ekanligiga o^zlarida
ishonch hissini uygotish;
- tanqidiy fikrlashning yuzaga kelishini qadrlash lozim.
Shu munosabat bilan talabalar:
• 
oiziga ishonchni orttirish va oiz fiikri hamda g oyalarining qadrini
tushunish;
• oiquv jarayonida fa o l ishtirok etish;
• turlicha fikrla m i e ’tibor bilan tinglash;
• o‘z hukmlarini shakllantirishga hamda undan qaytishga tayyor turishi.
Vaqt. 
Tanqidiy fikrlash vaqt talab qiladi.
Pirson, Xansen, G ordon (1979)lar ta ’kidlashadiki, o ‘z fiklarini ijod 
qilish go‘yo awalgi g‘oya, tasaw ur, uchrashuvlar va tajribalam i arxeologik 
jihatdan tadqiq qilishga olib keladi. Shuning uchun ham:
• 
fikrlarini ( fz so'zlari bilan ifodalash;
• o‘zaro tanqidiy fikrlar almashish;
• o‘z gioyalarini ifodalay olish va konstruktiv taklifiarga ja vo b ola
bilish;
• 
fikrla m i muayyan g'oyalar qiyofasida, qulay muhitda amalga oshira
olish va oiz gioyalarini to4a va aniq ifodalay olish.
Izn. 
Tanqidiy fikrlashda erkinlik bo ‘lishi uchun talabalar m a’qul va 
nom a’qul narsalami aytish, ular haqida fikrlash, ijod qilish uchun ruxsat 
olishlari lozim. Talabalar yo‘l 
q o ‘yikd igan 
holatlam i anglab olishgach, 
tanqidiy tahlil qilishga faol kirishadilar.
Tanqidiy tahlilga izn olish onglilik tamoyiliga asoslanadi. Bunda tahlil va 
haddan oshish orasidagi farq aniqlab berilishi lozim. Tanqidiy fikrlashga izn 
fikrlash uchun chinakam maqsad bo‘lgan va do‘stona hamda samarali sharoitda 
beriladi.