N. N. Azizxodjaeva tomonidan yozilgan bo‘lib, oliy maktab o‘qituvchilari pedagogik mahorati va pedagogik texnologiyalar zamonaviy muammolarini ochib beradi

5. Bevosita jamoa bo‘lib «Fikrlar hujumi» («Mozgovaya ataka») olib
borish. 
Bu metoddan maqsad mumkin qadar katta miqdordagi g‘oyalarni 
yig‘ish, talabalarni ayni bir xil fikrlash inersiyasidan holi qdish, ijodiy
105

---

vazifalami yechish jarayonida dastlab paydo bo‘lgan fikrlami yengishdir. Bu 
m etod A F . Osborn tomonidan tavsiya etilgan. Bu metodning asosiy tamoyili 
va qoidasi bahs ishtirokchilari ishlab chiqqan g‘oyalar tanqidini mutlaq 
taqiqlash, har qanday luqma va hazil-mutoibani rag‘batlantirishdir. Bu 
m etoddan foydalanishning m uvaffaqiyati ko‘p jih a td a n o ‘qituvchi — 
mashg‘ulot rahbariga bog‘liq. «Fikrlar hujumi» ishtirokchilari miqdori 15 
kishidan oshmasligi kerak. M ashg‘ulotning davomiyligi bir soatgacha.
6. Yalpi «Fikrlar hujumi». 
Bu m etod 
J.
Donald Filips tom onidan ishlab 
chiqilgan. U katta guruhlarda (20dan 60tagacha bo‘lgan) yangi g‘oyalar ishlab 
chiqish samaradorligini sezilarli darajada oshirishni ta ’minlaydi. Barcha 
ishtirokchilar kichik-kichik 5-6 kishidan iborat guruhlarga bo ‘linadi va har 
bir kichik guruh hal qilinadigan ijodiy vazifa va muammo bo ‘yicha 15minut 
davomida mustaqil ravishda to ‘g‘ri «Fikrlar hujumi» o ‘tkazadi. Shundan 
so‘ng har bir kichik guruh vakili o ‘z guruhlarida ishlab chiqilgan g‘oya 
haqida axborot beradilar va o ‘qituvchi rahbarligida jam oa b o ‘lib unga baho 
beradilar va ulardan eng yaxshilari, betakrorlari tanlab olinadi.
7. «Fikrlaming shiddatli hujumi» - destruktiv berilgan baho bilan
dialog. 
Bu m etod ye.A. Aleksandrov tom onidan taklif qilingan va G.Ya. 
Bush tomonidan o ‘zgartirilib yo‘lga qo‘yilgan. Dialogning mohiyati shundaki, 
jam oa bo‘lib g‘oyalar ishlab chiqishda ishtirokchilaming ijodiy imkoniyatlari 
faollashtiriladi va unga zid g‘oyalar qo‘yiladi.
Mashg‘ulot bosqichma-bosqich quyidagi tarzda o ‘tkaziladi:
1- bosqich. M iqdor va psixologik muloqoti jihatidan maqbul kichik 
guruhlam i shakllantirish;
2- bosqich. Vazifa, muammodan kelib chiqadigan maqsadlami ifodalash;
3- bosqich. T o ‘g‘ridan-to‘g ‘ri «Fikrlar hujumi» qoidasiga asosan har 
bir guruhda g‘oyalar ishlab chiqish;
4- bosqich. G ‘oyalami tartibga solish va tasniflash;
5- bosqich. G ‘oyalami destruktivlash, ya’ni amalga oshishi imkoniyatiga 
qarab baholash;
6- bosqich. Awalgi bosqichlarda bildirilgan tanqidiy mulohazalarga baho 
berish.
Ishtirokchilar: 1) g ‘oyalar ishlab chiquvchi; 2) muammoli vaziyatni 
tahlil qilish va g ‘oyalami baholovchi; 3) zid (qarshi) g ‘oyalami ishlab 
chiquvchi guruhlarga bo‘linadigan bo ‘lsa, samarali natijaga erishish mumkin.
8. Keyingi davrlarda « Yashirin fikrlaming shiddatli hujumi» shaklidagi 
metod keng rivojlanmoqda. Bu m etodning kelib chiqish mohiyati shunday: 
har bir kishi ham ijodiy m ehnat qila olmaydi, begona shaxslar oldida, 
ayniqsa, begona shaxslar bahsga aralashib turganda g ‘oyalar ishlab chiqa 
olmaydi. Lekin ularning g‘oyalar ishlab chiqishga uquvlari bor, balki ular 
yolg‘izlikka va sokinlikka muhtoj b o ‘ladilar. Shu tufayli «yashirin fikrlar 
hujumi» da ikki g ‘oya ishlab chiquvchi guruhcha: biri- odatdagi fikrlaming
106

---

shiddatli hujumi davomida g‘oyani olg‘a suruvchilar; ikkjnchisi — yashirin 
y a 'n i ular birinchi guruh m u h o k a m alarid a q a tn a sh r^ y ^ jj^ . uja r Uchun 
«yashirin xona» tashkil etiladi va joylashtiriladi. Ular t^]em onj^or vo sitasida 
birinchi guruhning bahslarini k u z a ta d ila r hamda yuz^ga ]^ejgan g ‘oyalam i 
o ‘z dafltarchalariga yozib boradilar va u la m i «ekspert»la^|a uzatadilar
9. Sinektika metodi. U 1960 yilda A Q S h d a U .G orqon tom onidaii ishlab 
chiqilgan. Bu metod talabalaiga m uam m oning unsurlarin j jfodalashga ijodning 
bosh maqsadini ajratib olishga, turli xil xarakterdagi vaZ jfaiarn j yeckishning 
h ar xil nusxalarini izlashga yordam beradi v a ular quyida^j shaklga ega b o ‘ladi: 
bevosita (m a’lum bir vazifaning yechilisliiga 
0
‘xshati^ yechjladi) shaxsiy 
(obyektdagi berilgan vazifa obraziga k irish g a urinib k ^ ^ s h va sb u nuqtai 
nazardan fikrlashga harakat qilib ko‘ring), ramziy (ikkijiam ja ьцап vazifa ning 
obrazli mohiyatini aytib bering), xayoliy ( g o ‘yoki ertakl^r(lagjdek bu v a z ifani 
yechadilar). Bu bilan b o ‘lg‘usi m u ta x assisd a abstraksjya[asb m a lakasi, 
m uhokam a predmetidan o ‘zini fikran o l i b qochish, a^[ yuritish moyilligi*, 
x ay o lo t, bahslarga kirishib keta olish, bog‘lanib q ^ jjsb havfi boMgan 
g ‘oyalardan uzoqlashish, boshqalar f ik r in i tinglash, 8а£}08ь} b ild irg an
g ‘oyalarga nisbatan chidamli b o ‘lish, o d a td a g ila r ichidan g‘ayrj odatiylarini 
v a g‘ayri odatiylar ichidan odatdagilarini to p is h hamda ^naloglardan u n u m li 
foydalanish kabi sinektik fikrlashga b o ‘l g a n qobiliyat sha bj]ana(ji
10.