Mavzu: Engil atletikada tayyorgarlik turlarining o’rni Reja

Vosita va usullar. 
Chaqqonlik imkoniyatini kengaytirish uchun vositalar 
tanlashning asosiy g’oyasi yangi, odatdagidek bo’lmagan mashqlar tanlashdan 
iboratdir (bunda doimo o’rganish malakasi qo’llab turish lozim). Yangi murakkab 
harakatlarni o’rgatishdan oldin albatta ilgari o’rganilgan bir necha murakkabroq 
harakatlarni bajarish zarur. Shuning uchun o’rgatish jarayonida yuklamaning hajmi 
katta bo’lmasligi, dam olish intervallari va ularning mohiyati qulay ish qobiliyatini 
taminlashi zarur. Chaqqonlik qobiliyatlarini tarbiyalash harakat uyg’unligi bo’yicha 
murakkab mashqlarni o’zlashtira olish va o’zgaruvchan muhit talabiga binoan o’z 
harakat faoliyatini tez o’zgartira bilish qobiliyatidan iborat. Bunda o’z 
harakatlaridan fazo va vaqt birligida aniq his qilish qobiliyatlarini ajratib (fazoni, 
vaqtni, suv, muzni his qilish, muvozanatni saqlash, zo’r berish va bo’shashishni 
qulay navbatlantirish va h. k.ni takomillashtirish muhim ahamiyatga ega. 
Chaqqonlik qobiliyatlarini tarbiyalashda o’rgatish jarayoni o’zliksiz davom etishi 
kerak (gimnastika trenerlari faqatgina klassifikatsion kombinatsiyalarni o’zlashtirish 
bilan band bo’lgan sportchilar uzoq vaqt o’tgandan keyin yangi elementlarni 
qiyinchilik bilan o’rganishgagina kuzatishgan). Chunki mashg’ulot jarayonida 
o’rganish malakasini doimo kiritish kerak, agar uzoq vaqt yangi harakatlar 
o’rgatilmasa o’rgatish malakasi yo’qoladi. 
O’z faoliyatini tez o’zgartira olishga o’rgatishda o’zgaruvchan sharoitga tez 
etibor berish bilan bog’liq mashqlar qo’llaniladi. Bunda quyidagi usullardan 
foydalaniladi: 
1)
dastlabki holatlarni qo’llash; 
2)
mashqlarni yorqin bajarish;
3)
harakatlarni bajarish tezligini o’zgartirish;
4)
ijro etiladigan mashqlarning fazoviy chegaralarini o’zgartirish;
5)
mashqlarning bajarish usullarini o’zgartirish, musobaqalashish;
6)
gruppa yoki juft mashq qilganda shug’ullanuvchilarning qarshilik 
ko’rsatishini o’zgartirish;
7)
tanish harakatlarni notanishlarga birlashtirib, turli sharoitda bajarish;
8)
qo’shimcha qo’zg’ovchilar, signallar, texnika vositalarilarni kiritish. 
Chaqqonlik qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilgan mashqlar tez 
charchatadi. Shuningdek ularni bajarganda aniq muskul sezgisi talab etiladi, 
charchash holati paydo bo’lishi ularning sezgirligi kamayadi. Shuning uchun 
chaqqonliksi bo’yicha murakkab harakatlarni o’rganishda etarli dam olishi kerak. 
Chaqqonlik qobiliyatlarini rivojlantiradigan mashqlarni mashg’ulotning asosiy 
qismining boshida qo’llash maqsadga muvofiqdir. Ularni tez-tez o’tkazib turish 
tavsiya etiladi.