Tadqiqotlari

 
12.2. Marketing tadqiqotlarida shkalalashning turlari 
 
IJTIMOIY 
O'RNI
MA'LUMOTI
jinsi va 
yoshi
NOMINAL 
SHKALA
TARTIBLI 
SHKALA
INTERVALLI 
SHKALA
NISBIY 
SHKALA

---

263 
1. Nominal shkala – identifikatsiya maqsadida ob’ekt yoki ob’ekt sinfini 
belgilaydi. Masalan: “Quyida keltirilgan ichimliklarni o‘zingiz xoxlagan tarzda 
joylashtiring!” 
1.
“soke” 
2.
“dr. pepper”
3.
“mountain dew” 
4.
“pepsi”
5.
“seven up” 
6.
“sprite” 
Ularni joylashtirish orqali qaysi ichimlikka bo‘lgan moyilligingiz aniqlanadi. 
Ya’ni, “Sprite” ichimligini boshqa ichimliklarga nisbatan yuqori darajada
yoqtirsangiz, ushbu ichimlik nomini birinchi o‘ringa va bu ichimlikdan so‘ng oz-moz 
taqdirda shunga o‘xshash ichimlik turini esa, masalan, “seven up” ichimligini 
ikkinchi o‘ringa va shunga o‘xshash harakatlar qilishingiz mumkin. 
2. Intervalli (oralatib) 
shkala 
ob’ektning darajaviy 
jihatlarini belgilaydi. Ya’ni, har 
bir 
mahsulotga 
bo‘lgan 
munosabatingiz aniqlanadi. 
Masalan: 
“Quyida 
keltirilgan 
ichimliklarni 
e’tiboriy 
darajaga 
muvofiq 
taqqoslang! 
12.3-jadval 
Intervalli shkalalashtirishning darajaviy jihatlari 
Juda yoqmaydi
 
Yoqmaydi
 
Yoqadi
 
Juda yoqadi
 
“mountain dew” 
“dr. pepper”
“seven up” 
“sprite” 

---

264 
Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, bir mahsulot o‘rnini vaqti –vaqti bilan ikkinchi 
mahsulot yoki bir ichmlik turi bo‘lmasa ikkinchi ichimlik turi chanqog‘ini bosish 
borasida harid qilish va tanlash imkonini beradi. 
Shuningdek, intervalli shkalalashtirish usuliga misol keltiradigan bo‘lsak, Siz 
uyingizdan universitetgacha qancha vaqt oralig‘ini bosib o‘tasiz? 
• 
15 daqiqadan kam 
• 
15-20 daqiqa 
• 
17-20 daqiqa 
• 
30 daqiqadan ko‘proq 
Har bir daqiqa oralig‘ida ma’lum bir intervallni aniqlaymiz va ushbu intervalga 
keyingi kunlarda moslashamiz.
3. Nisbiy shkala – ob’ektning qiyosiy jihatlari miqdorini belgilaydi. Ushbu 
shkala turi interval va tartibli shkalalardan bir muncha afzalliklarga ega. Chunki, 
ushbu tur tadqiqotchiga ob’ektning idensifikatsiyalaydi va tasniflab beradi. 
Shuningdek, intervallarni taqqoslaydi va farqini aniqlab beradi. 
Masalan: “Quyida keltirilgan ichimliklarni ustunliklariga ko‘ra 50 ballik tarzda 
baholang!