Morfologiya samdaqi akademik litseyi

vaqt, quvonch, aql, uyqu, farishta, hayo, nomus. Mavhum otlar faqat birlikda qo`llaniladi 

---

MORFOLOGIYA SAMDAQI AKADEMIK LITSEYI 
12 
va ko`plik (–lar) qo`shimchasini olganda grammatik ma’no ifodalanmaydi, ma’no 
kuchaytiriladi uslubiy ma’no anglashiladi: Tuyg`ularim jo`shib ketdi.
Mavhum otlar yasama bo`lishi ham mumkin:
-lik shodlik,yomonlik, ahmoqlik 
-ch quvonch, o`kinch, yupanch, sog`inch 
-inch qo`rqinch
-gi sevgi, kulgi
-at, -ot samimiyat, hissiyot 
Yakka va to`da otlar 
Donalab sanaladigan predmetlar yakka otlardir: daftar, ruchka, qalam, stul, stol. 
Bir turdagi predmetlarning jamini bildiruvchi, o`zi alohida predmetga xos atash ma’nosini 
anglatmaydigan otlar to`da otlardir: xalq, el, yurt, poda, sabzavot, meva.
7-ilova 
OTLARNING LUG`AVIY SHAKLLAR 
Otlarning son shakli uning lug`aviy shakli sanaladi. Son shakli birlik va ko`plik 
shaklga ega. Otlarning –lar qo`shimchasini olgan shakli ko`plik shakli, -lar qo`shimchasini 
olmagan shakli esa birlik shakli bo`lib hisoblanadi. Masalan: Kitob
(birlik)
– kitoblar
(ko`plik)
, 
qalam
(birlik)
– qalamlar
(ko`plik)
. 
Otlarning birlik shakli predmetning yakkaligigini ifodalaydi, u maxsus 
ko`rsatkichga ega emas. 
Otlarning ko`plik shakli predmetning birdan ortiqligini ifodalab keladi va 
qo`yidagi usullar bilan yasaladi: 
morfologik usul – asosga -lar qo`shimchasini qo`shish orqali yasalgan shakl: 
farzandlar, gullar, qushlar, yulduzlar. 
Shaxs 
otlari
aniq va mavhum 
otlar
TURDOSH OTLAR
Yakka va to`da 
otlar
Narsa 
otlari
Faoliyat-
jarayon 
otlari 
O`rin-joy 
otlari

---

MORFOLOGIYA SAMDAQI AKADEMIK LITSEYI 
13 
sintaktik usul – otdan oldin miqdor bildiruvchi ayrim so`zlar yoki sonlarni 
keltirish orqali yasaladigan shakl: o`nta kitob, ancha odam, ko`p odam.
semantik usul – ma’noviy ko`plikni anglatuvchi otlarda ifodalanadi: poda, omma, 
jamiyat, to`da, to`plam. 
-lar qo`shimchasi grammatik va uslubiy ma’nolarni ifodalash xususiyatiga ega: 
-lar qo`shimchasi ot yoki otlashgan so`zlarga qo`shilib, ko`plik ma’nosini ifodalashi 
uning grammatik ma’nosidir: uylar, bolalar, yaxshilar, kelganlar. 
-lar qo`shimchasining faqat birlikda qo`llanuvchi otlarga qo`shilib, ko`plikdan tashqari 
anglatgan ma’nolari uning uslubiy ma’nosi bo`lib hisoblanadi. 
-lar qo`shimchasining uslubiy ma’nolari: 
-mavhum otlarga –lar qo`shimchasi qo`shilsa ma’no kuchaytiriladi: 
sevinchlarim, qayg`ularim, armonlarim, quvonchlarim. 
-donalab sanalmaydigan otlarga - qo`shilganda xil, nav, tur ma’nolarini anglatadi: unlar, 
suvlar, yog`lar. 
-atoqli otlarga – qo`shilganda umumlashtirish, jamlash ma’nolarini ifodalaydi: 
Akmallarnikiga bordik. Samarqandlarni aylandik. 
-Tabiatdagi yakka jismlarga – qo`shilganda ma’no kuchaytiriladi: Oylar yuziga parda 
tortadi. Ushbu sanalgan otlar lar qo`shimchasini olsada, ulardan anglashilgan ma’no 
uslubiy ma’noni ifodalaydi. Shuning uchun ham quyida sanab o`tgan otlarimiz birlikda 
qo`llaniluvchi otlar bo`lib ular grammatik ko`plikda qo`llanila olmaydi. hurmat ma’nolarini 
anglatadi – bunda lar qo`shimchasi egalik qo`shimchasidan keyin joylashadi: oyimlar 
keldilar, akamlar vrachlar. 
-chama taxmin ma’nolarini anglatadi: Ikki soatlar kutdik. 
Kichraytirish va erkalash shakllari otlarning lug`aviy shakli sanaladi. Otlarning –-