Morfologiya samdaqi akademik litseyi

o`roq. Sodda otlar tub va yasama bo`ladi. Tarkibida so`z yasovchi qo`shimchasi bo`lmagan 
otlar sodda tub otlardir: tilimiz, bolalar, kitob. Morfologik usul bilan (so`z yasovchi 
qo`shimchalar yordamida) yasalgan otlar sodda yasama otlardir: ekin, supurgi, aravakash 
Qo`shma otlar ikki yoki undan ortiq asosdan tarkib topgan otlardir: kungaboqar, 
beshvarmoq, qulqop, boychechak.
Qo`shma otlar qo`shib yoki ajratib yoziladi: 
-ikki va undan ortiq asosdan tarkib topgan turdosh otlar doim ajratib yoziladi: laylakqor, 
olibsotar, tillaqosh, atirgul; 
-ikkinchi qismi turdosh otdan bo`lgan atoqli otlar qo`shib yoziladi: Oltiariq, Yangibozor, 
Surxondaryo; 
-ikkinchi qismi atoqli otdan bo`lgan qo`shma otlar ajratib yoziladi: O`rta Osiyo, G`arbiy 
Yevropa, O`rta Chirchiq. 
-Tarkibida bo‘yi, orti, oldi so‘zlari ishtirok etgan joy nomlari qo‘shib yoziladi. 
Juft otlar ikkita otning juftlashuvidan hosil bo`ladi va chiziqcha bilan yoziladi: 
kitob-daftar, ota-ona, temir-tersak, ot-ulov,orzu-armon, gap-so`z. 
Takroriy otlar otni aynan yoki tovush o`zgarishi bilann takrorlash orqali hosil 
qilinadi. Takroriy so`zlar chiziqcha bilan ajratib yoziladi: savat-savat, dasta-dasta, qovun-
povun, uy-puy.. 4-ilova 
SODDA OT- bir 
asosdan iborat 
so’zlar. Ular ikki 
xil bo’ladi: sodda 
tub va sodda 
yasama 
Uy, piyoz, deraza 
kitoblar, yangilik, 
bilim kabilar 
JUFT OT 
Or-nomus,
o’y-xayol, 
gul-chechak 
TAKROR OT 
Choy-poy,
ma’no-ma’no, 
 test-pest 
QO’SHMA OT 
ikki va undan ortiq 
asosdan iborat 
so’zlar. Qo’l+qop, 
Katta+qo’rg’on, 
so’z+boshi, 
ur+to’qmoq 
OTLAR TUZILISHIGA KO’RA 

---

MORFOLOGIYA SAMDAQI AKADEMIK LITSEYI 
9 
OTLARNING MA’NOLARIGA KO`RA TURLARI: 
Bir turdagi predmetlardan birining nomini yoki umumiy nomini bildirishiga ko`ra 
otlar atoqli otlar va turdosh otlarga bo`linadi. bir turdagi predmetlardan bittasini ajratib 
ko`rsatuvchi. shaxs, narsa yoki joyga atab qo`yilgan otlar atoqli otlar deyiladi: Amudaryo, 
Zarafshon, Sirdaryo, Nigora. (5-ilova) 
Atoqli otlar nimani atab kelishiga ko`ra :
shaxs nomlari: Kishilarga atab qo`yilgan nomlar, ularning ismi, familiyasi, taxallusini 
bildiruvchi atoqli otlar shaxs nomlari deyiladi: Mir Alisher Navoiy , Yusuf xos Xojib, 
Mahmud Qoshg`ariy, Hasanali, Erkin Bohidov. 
Narsa nomlari: a) osmon jismi nomi: Zuhal, Mirrix, Yupiter; b) gazeta, jurnal, 
darslik, asar nomi: "Nasaf", "Yoshlik", "O`tgan kunlar", Ona tili; d) suv havzasi va inshooti 
nomi: Chimqo`rg`on suv ombori, Hisor tog`i; e) tarixiy sana va bayram nomi: Ramazon 
hayiti, Xalqaro xotin-qizlar kuni, Mustaqillik kuni; f) hayvon nomi: Boychibor, Yo`lbars, 
Olapar. 
Ma’lum bir geografik hududga atab qo`yilgan nomlar o’rin-joy nomlari deyiladi: 
Farg`ona, Xatirchi, Chorsu, Italiya, Markaziy Osiyo, O`zbekiston Respublikasi. Mamlakat 
va o`lka nomlari qo`shma so`z shaklida bo`lganda har bir qism bosh harf bilan yoziladi: 
Buyuk Britaniya, Amerika Qo`shma Shtatlari, Saudiya Arabistoni, O`rta Osiyo. Tarkibi 
turdosh otlarning qo`shilishidan hosil bo`lgan joy nomlari qo`shib yoziladi: Oltiariq, 
Yettisuv, Oqtosh, Bildirsoy, Qizilqum, Yangiobod, Qumqo`rg`on. Tarkibida bo`yi, orti, oldi 
so`zlari ishtirok etgan joy nomlari qo`shib yoziladi: Orolbo`yi, Kavkazorti. (6-ilova) 
OTLAR MA’NOSIGA KO`RA

---

MORFOLOGIYA SAMDAQI AKADEMIK LITSEYI 
10 
6-ilova 
Atoqli otlar tashkilot, korxona, muassasa nomlarini ham bildiradi: Sog`liqni