Hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi

Shvan 
(1 8 3 9 ), 
Shleyden 
( 1 9 4 0 ) la m in g xizm ati 
katta b o'ladi. U lar hujayra nazariyasiga asos soldilar. S h u n d a y qilib X V III 
asm in g birinchi yarm ida tabiatshunoslikning turli sohalarida t o 'p la n g a n
dalillar organik o la m qotib qolm aganligini, u o 'z g a rib turishini ko'rsatdi. 
Endi tabiatshunoslik fani oldida turgan asosiy vazifa unin g turli sohalarida 
yig'ilgan dalillarni, fik r-m u lo h a z a lam i t o 'p la s h , xulosalash va ular z a m i-
nida organik o lam evolyutsiyasi haqida yaxlit nazariya ishlab chiqish edi. 
A na shunday ulkan vazifalami bajargan o d a m — bu h a d d a n tashqari sin c h - 
kov va keng m a n tiq q a ega b o 'lg a n zukko shaxs C h .D a r v in b o 'lib chiqdi. 
C h.D arvin 
1 8 3 6 - y ild a b irin c h i d u n y o s a f a r id a n q a y tg a c h , t o 'p l a g a n
m a ’lumotlarini u m u m la sh tirib , 1859 — yilda “T u r la m in g p a y d o b o 'lis h i” 
degan m a s h h u r asarini c h o p ettirdi. U b u n d a n tashqari yana bir q a n c h a
asarlar c h o p ettirdi. A na s h u la r ju m lasiga “ X onakilashtirilgan h a y v o n ” , 
“ M ad an iy o'sim lik larn in g o 'z g a ru v c h a n lig i” (1869), “ O d a m n i n g pay d o
bo'lishi va jinsiy ta n l a s h ” (1871), “ O 'sim lik lar o la m id a c h e td a n va o 'z -
o 'z id a n ch an g lan ish n in g t a ’siri" (1876) kabi asarlar kiradi.
C h .D a rv in evolyutsiyaning m ohiyatini yoki b o s h q a c h a qilib a y tg an d a, 
evolyutsiyaga olib keluvchi om illarning nazariy negizini asoslab beradi. 
1865-yilda 
G.M endel 
irsiyat qonunlarini asoslab bergan b o'lsa-da, bu q o n u n
to 1900-yilgacha o 'z isbotini t o p m a g a n edi. G e n e t i k a n i n g keyingi t a r a q q i­
yoti D e -F riz t o m o n id a n yozilgan ( 1 9 0 1 - 1 9 0 3 ) “ M e n d e liz m va m utatsiva 
nazarivasi” d egan asarida o 'z aksini topdi. Bu a sard a D e - F r iz irsiyatning 
x ro m o so m a nazariyasiga asos soladi. Bu nazariya kevinchalik G . M o r g a n va 
unin g shogirdlari to m o n id a n to 'l a - t o 'k i s rivojlantirildi.
B irinchi b o 'l i b g e n , g e n o t i p va f e n o t i p d e g a n t u s h u n c h a l a r g a
V .logansen “T o z a liniyalar" (1903) degan asarida asos soldi. K eyinchalik 
o'tkazilgan tajribalarda aniq lan ish ich a (1944), irsiy belgilarni tashuvchi 
ge n la r D N K m olekulalarida ekanligi m a 'l u m b o 'la d i. D N K kodini (ti- 
zim ini) 1953-vil