A. A. Omonov, Т. М. Qoraliyev kredit va banklar

Bundan tashqari, Markaziy Bank Hududiy Bosh Boshqarmalari:
1. Tegishli hududda pul muomalasini tashkil etadilar va amalga 
oshiradilar;
• pul muomalasining ahvolini, naqd pul emissiyasining hududiy 
taqsimlanishini o‘rganadilar, banklaming kassa aylanmasini tahlil 
qiladilar, pul muomalasining holatini ko‘rsatuvchi ma’lumotlami 
jamlaydilar va tartibga soladilar;
• kassa resurslarini tartibga soladilar, tashkilotlaming naqd 
puldagi hisob-kitoblarini o‘z vaqtida amalga oshirilishini ta’minlash 
choralarini ko‘radilar;
• banklaming pul muomalasi sohasidagi ishlarini tahlil qiladilar 
va o‘rganadilar.
2. Shu bilan birgalikda, naqd pulga boigan talabni qisqartirish 
maqsadida tovarlar va xizmatlar uchun naqd pulsiz hisob-kitoblami 
rivojlantirishga qaratilgan choralar ko‘radi.
Ushbu tadbirlar, albatta, naqd pulga boigan mutlaq talabni 
aniqlash uchun katta ahamiyat kasb etadi. Lekin, amaliy jihatdan pulga,
95

---

xususan naqd pulga bo‘lgan talab xo‘jalik subyektlari va aholining naqd 
pulga boigan aniq ehtiyojlarini hisob-kitob qilish orqali belgilanadi. 
Barcha naqd pul oqimlari harakati bank kassalaridan boshlanib yana 
bank kassalariga qaytish bilan yakunlanadi. Bu esa bank kassalari 
orqali oladigan pul oqimlarini o‘rganish natijasida yaqin kelajakdagi 
naqd pulga boigan talabni aniqlash imkoniyatini yaratadi.
Lekin, bozor munosabatlari shakllanib borgan sari eski usul bilan 
naqd pul muomalasini boshqarish o‘z samarasini yo‘qotib bormoqda. 
Chunki, bozor iqtisodiyoti sharoitida tovarlar bahosi va ish haqi 
miqdorining o‘zgarib turishi sababli zarur naqd pul miqdorini aniq 
belgilash mumkin emas edi.
Shundan kelib chiqqan holda, 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar 
Mahkamasimng 2003-yil 4-fevraldagi «Pul - kredit ko‘rsatkichlarim 
tartibga 
solish 
mexanizmini 
takomillashtirish 
chora-tadbirlari 
to‘g‘risida» 63-sonli qaroriga asosan jami pul massasi ustidan samarali 
nazoratni amalga oshirish maqsadida pul agregatlarining zamonaviy 
usullarini amaliyotga joriy qilina boshlandi.