A. A. Omonov, Т. М. Qoraliyev kredit va banklar

daromad keltirmaydigan aktivlar
sifatida ta’kidlash 
mumkin.
Kredit uyushmalarining 
daromad keltiradigan aktivlari
tarkibiga 
kreditlar, investitsiyalar, lizing va boshqa muassasalarga qo‘yilgan 
muddatli jamg‘armalami kiritish mumkin.
252

---

Kredit uyushmalarming 
daromad va xarajatlari.
Kredit uyush- 
malarini foizli va foizsiz daromad va xarajatlarga guruhi ash mumkin.
Kredit uyushmalarining foizli daromadlari ulaming riskli 
operatsiyalari 
hisobidan 
shakllantiriladi. 
Kredit 
uyushmalari 
daromadlarining asosiy ulushi ulaming kredit operatsiyalari hisobidan 
shakllantiriladi. Foizli va foizsiz daromadlar uyushma balansining passiv 
hisobvaraqlarida hisobga olib boriladi, barcha daromadlar har oyda, 
chorakda va hisobot yilining oxirida uyushmaning tegishli hisob 
varaqlariga (31206 - Sof foyda (zarar) (aktiv - passiv)) kreditlash 
orqali yopiladi.
Kredit uyushmalarining 
xarajatlari
ulaming passiv operatsiyalari 
natijasida vujudga keladi. Xarajatlaming asosiy ulushi resurslami jalb 
qilish (foizli xarajatlar) va uyushma xodimlariga ish haqi berish (foizsiz 
xarajatlar)ga to‘g‘ri keladi.
Foizli 
va 
foizsiz 
xarajatlar 
uyushma 
balansining 
aktiv 
hisobvaraqlarida hisobga olib boriladi, barcha xarajatlar har oyda, 
chorakda va hisobot yilining oxirida uyushmaning tegishli hisob 
varaqlariga (31206 - Sof foyda (zarar) (aktiv - passiv)) debetlash 
orqali yopiladi.
14.2. Lombardlar va ularning tashkil topishi
Lombardlar
- ixtisoslashgan tijorat tashkiloti bo‘lib, asosiy faoli­
yati fuqarolammg harakatdagi mulklari garovi ostida, qisqa muddatli 
kreditlar berish va buyumlami saqlash bilan shug‘ullanadi. Lombardlar- 
ning ixtisoslashganlik darajasiga qarab buyumlar, oltin buyumlar va 
avtoulovlar garov sifatida qabul qilinadi. Buyumlar tomonlaming o‘zaro 
kelishuvi asosida baholanadi. Lombard va kredit oluvchi shaxs o‘rtasida 
tuzilgan shartnoma asosida kredit beriladi.
Dastlabki lombardlar XV asrlarda Fransiyaning Lombard shahrida 
savdogarlar tomonidan tashkil etilgan. Hozirgi kunda amaliyotda 
qo‘llamlib kelinayotgan «lombard» termeni shu tariqa paydo bo‘lgan.
Lombardlaming o‘ziga xos xususiyatlaridan biri shundaki, ushbu 
muassasalar mijozning ehtiyoji uchun zarur bo‘lgan summani juda tez 
fursatda berish imkoniyatiga egaligidir. Bunda lombard va qarz oluvchi 
o‘rtasida, ko‘pchilik hollarda qimmatbaho buyumlar garov sifatida 
foydalaniladi. 
Lombard tashkiloti berilgan kredit uchun undirilishi
253

---

lozim bo‘lgan foiz toiovini, ko‘pchilik hollarda, oldindan kredit 
summasidan chegirib qoladi.
Lombard kredit uchun hisoblanadigan foiz summalari quyidagi 
tartibda hisoblanadi. 
Г
Masalan, kredit summasi - 1,0 mln. so‘m, oylik foiz toiovi - 3/%, 
kreditdan foydalanish muddati - 20 kun.
Kredit summasidan kelib chiqib, ushbu kredit summasiga nisbatan 
toianadigan 
foiz 
toiovi 
quyidagicha 
aniqlanadi: 
1000000*0,003*20=60000 so‘m. 0 ‘zbekistonda lombardlar bank 
tizimining ikkinchi pog‘onasidagi kredit muassasalari tarkibiga kiradi.