A. A. Omonov, Т. М. Qoraliyev kredit va banklar

248

---

9. Ouyidagilardan Angliya maxsus moliya
-
kredit muassasalari
tarkibiga qaysi biri kirmaydi?
A. Savdo banklari.
B. Hamkorlik banklari.
V. Hisob (uchetnbie) uylari.
G. Xalq banklari.
10. Angliya kredit tizimi tarkibida qanday yirik sug'urta
kompaniyalari faoliyat yuritadi?
A. Royal.
B. Neshnl Vestminister.
V. Barklayz
G. Midlend.
249

---

14 - bob. NOBANK KREDIT TASHKILOTLAR VA ULARNING 
OPERATSIYALARI
14.1. Kredit uyushmalari va ularning operatsiyalari
Kredit uyushmasi
- mikromoliyaiash tashkilotlari tarkibidagi asosiy 
moliya muassasasi hisoblanib, vaqtinchalik bo‘sh pul mablag‘larini jalb 
qilish asosida mikrokredit va kreditlar berish bilan shug‘ullanadigan tijorat 
tashkilotidir.
Kredit uyushmasiga Markaziy bankning tegishli me’yoriy hujjatlarida, 
kredit uyushmasi - kreditlar berish hamda boshqa moliyaviy xizmatlar 
ko‘rsatish maqsadida yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan ixtiyoriy 
teng huquqli a’zolik asosida tuziladigan kredit tashkiloti sifatida ta’rif 
berilgan.
Kredit uyushmalanga iqtisodiy adabiyotlarda notijorat moliyaviy 
tashkilot sifatida ta’riflar berilgan. Bizningcha, dastlabki kredit 
uyushmalari notijorat asosida tashkil topgan bolishi mumkin, biroq 
hozirgi kunda mamlakatimizda tashkil etilayotgan va faoliyat yuritayotgan 
barcha kredit uyushma]arming asosiy maqsadi foyda olishga qaratilgan.
Kredit uyushmalari faoliyatiga kengroq ma’noda e’tibor qaratadigan 
bolsak, kredit uyushmalari kooperativ tashkilot bo‘lib, jismoniy va yuridik 
shaxslaming vaqtinchalik bo‘sh pul mablaglanni tegishli shartlar asosida 
o‘ziga jalb etadi va o‘ziniilg a’zolariga ushbu mablagiar hisobidan 
kreditlami taqdim etadi.
Ayrim manbalarga ko‘ra, dastlabki kredit uyushmalari 1844-yilda 
Angliyaning Rochdeyl shahrida to‘qimachlik korxonasi ishchilari 
tomonidan tashkil etilgan. XIX - asming 60-yillarida kredit uyushmalari 
tashkil etish g‘oyalari Germaniya va Avstriyalik Fridrix Rayffavzen va 
German Shultse - Delichlar tomonidan ilgari surildi. Shu davrda kredit 
uyushmalari faoliyati rivojlandi va moliyaviy muassasalar sifatida 
mamlakat moliya tizimiga kirib keldi.
Rayffayzen dastlabki qishloq xo‘jaligiga xizmat ko‘rsatadigan kredit 
klasslari, shuningdek, savdo - sotiqni kreditlaydigan uyushmalaming 
asoschisi hisoblanadi.
250

---

Shultse - Delich tomonidan tashkil etilgan kredit uyushmalarining 
asosiy faoliyati shaharlarda faoliyat yuritadigan hunarmand, kosib va 
may da tadbirkorlarga xizmat ko‘rsatishga qaratildi.
Hozirgi kunda, kredit uyushmalan AQSH, Kanada, Irlandiya, 
Avstraliya, Janubiy Koreya, Tayvan mamlakatlarida juda keng 
rivojlangan, shuningdek, ayrim MDH mamlakatlarida (Rossiya, 
Qozogiston, Estoniya) ham jadal rivojlanish bosqichini o‘z boshidan 
kechirmoqda.