A. A. Omonov, Т. М. Qoraliyev kredit va banklar

12.3. Tijorat banklarining aktiv operatsiyalari
Tijorat banklarining aktiv opertsiyalari - bu banklaming passiv 
operatsiyalari natijasida shakllantirilgan mablaglarini iqtisodiy jihatdan 
daromad (foyda) olish maqsadida turli maqsadlarga joylashtirish va 
likvidligini 
ta’minlash 
bilan 
bogliq 
operatsiyalardir. 
Tijorat 
banklarining aktiv operatsiyalari ulaming faoliyatida juda muhim 
hisoblanadi. Chunki ular ushbu operatsiyalar orqali daromadlami 
shakllantiradilar va aktiv operatsiyalar doimo ma’lum darajada risk, 
ya’ni qarzdoming defolti (tolovga qobiiiyatsizlik) bilan bogliq boladi.
Tijorat banklari aktiv operatsiyalari iqtisodiy mohiyatiga ko‘ra:
- ssuda operatsiyalari (kreditlash);
- hisob-kitob operatsiyalari;
- kassa operatsiyalari;
- investitsiya va fond operatsiyalari;
- valuta operatsiyalari va kafolatlar berish bilan bogliq operatsiya- 
lardan iborat.
Ssuda operatsiyalari orqali banklar mamlakatdagi faoliyat 
yuritayotgan mulkiy shaklidan qat’iy nazar barcha xo‘jalik subyektlariga 
tegishli kerditlami beradi. Ma’lumki, bank kreditlari bir yilgacha - qisqa 
muddatli, bir yil va undanJco‘p davrga - uzoq muddatli kreditlarga 
bolinadi.
Hisob-kitob operatsiyalarida banklar mijozlaming topshiriqlariga 
asosan turli maqsadlarga ulaming hisobvaraqlarini debetlash orqali 
o‘tkazadi, shuningdek, ssuda operatsiyalari ham bevosita kredit 
oluvchining ssuda hisobvaraglni debetlash orqali amalga oshiriladi.
Investitsiya operatsiyalarida banklar xo‘jalik yurituvchi subyektlar 
va 
davlatning 
qimmatli 
qog‘ozlariga 
moliyaviy 
mablaglami 
joylashtiradi. Albatta, ushbu operatsiyalar banklar uchun ma’lum
226

---

darajadagi riskli operatsiyalar hisoblanib, banklaming foydasini 
shakllantirishga xizmat qiladi.
Fond 
operatsiyalarida 
banklar 
qimmatli 
qog‘ozlar 
bilan 
operatsiyalar bajarish bilan birga, fond biijalarida oldi - sotdi 
qilinadigan qimmatli qog‘ozlar va veksellar bilan operatsiyalami amalga 
oshiradi.
Banklar