Mavzu: biotexnologiyada odam va hayvon hujayralaridan foydalanish

Nitragin preparatini ishlab chiqarish.
Nitragin 

preparati 
Rhizobium
turkumi 
bakteriyalarining toza kulturasini saqlovchi preparatdir. Tuganak bakteriyalari 

aerob, kichik, 
sporasiz tayoqchadir. Ma’lum bakteriya shtammlari bir biridan o‘simlik bilan simbioz holda 
atmosfera azotini o‘zlashtirish faolligi bilan farq qiladi (faol, kam faol, faol emas). Bularning 
aniq turlari atmosfera azotini fiksatsiya qilish qobiliyatini faqatgina aniq xo‘jayin

o‘simlikdagina namayon qiladi. 
Rossiyada nitraginning uch turi: tuproqli, torfli va quruq preparatlari ishlab chiqariladi.
Tuproqli nitraginda tuganak bakteriyasi kulturalari steril tuproqda rivojlanadi. Nitragin 
ishlab chiqarish texnologiyasi etarli darajada samarali emas, chunki bunda yuqori sifatli preparat 
olish imkoniyati yo‘q.
Quruq nitragin o‘zida tuganak bakteriyalar bilan qo‘shimchalarning (torf, bentonit) 
birgalikdagi kukunini mujassamlashtiradi. Tuproqli nnitraginga nisbatan quruq nitragin preparati 
yuqoriroq samaradorlikka egadir. Quruq nitragin ishlab chiqarish texnologiyasi mikrobiologik 
ishlab chiqarish texnologiyasidagi asosiy xarakterli bosqichlardan iborat (1-chizma). 

---

Har bir dukkakli o‘simlik turi uchun muvofiq tuganak bakteriya turidan o‘stirilib quruq 
nitragin preparati tayyorlanadi. Agarli oziqada o‘stirilgan dastlabki tuganak bakteriya 
kulturasidan ekish materialini olish uchun uni suyuq oziqa muhitida 28

30
0
S haroratda 24

48 
soat davomida o‘stiriladi. Suyuq oziqa muhiti tarkibi bakteriyani barcha bosqichlarda o‘stirish 
uchun bir xildagi tarkibga ega bo‘ladi: melassa, makkajo‘xori 13ita13bakteri mineral tuzlar 
(NaHCO
3
, (NH
4
)
2
SO
4
, MgSO
4
, K
2
HPO
4
, temir tuzi, molibden va h.k.). 
O‘stirilgan kulturalar 1 ml da 8

10 mlrd. hujayra saqlaganda ularni sig‘imi 100

150 l 
bo‘lgan o‘stirish inokulyatorlariga ekish mumkin. O‘stirish 30
0
S haroratda doimiy aralashtirish 
va aeratsiyada 18

24 soat davomida olib boriladi. Tayyor ekish materiali 1 ml da 2 mlrd. hujayra 
saqlaydi va shundan keyingina uni sanoat fermentyoriga ekish uchun yo‘naltirish mumkin.
Fermentyorda fermentatsiya jarayoni 28

30
0
S haroratda intensiv aralashtirish va 
aeratsiyada 48

72 soat davomida olib boriladi. Fermentatsiya jarayonidan keyin kultural 
suyuqlik 1 ml ida 10 mlrd. hujayra titri saqlaydi. Fermentatsiya jarayoni tugallangandan so‘ng 
kultural suyuqlik separatorga uzatiladi. 
Biomassa 70

80% namlikdagi pasta ko‘rinishida olinadi. Quritishdan oldin pasta, 20% 
melassa va 1% tiomochevina saqlovchi himoya muhiti bilan aralashtiriladi. 
Biomassani sublimatsion quritish -30

35
0
S haroratda, sekinlik bilan beriladigan 10

13 kPa 
bosim vakuum ostida amalga oshiriladi. 
Quritilgan biomassa qo‘shimchalar (bentonint, kaolin va torf kabi) bilan shunday 
aralashtiriladiki, natijada 1 g. Preparat 9

10 mlrd. Tuganak bakteriyalar saqlashi lozim. Quruq 
nitragin preparati polietilen qopchalarga joylanib, germetik berkitiladi va harorati 15
0
S dan 
yuqori bo‘lmagan joylarda saqlanadi.
Dukkakli o‘simliklar urug‘i erga ekilmasdan nitragin preparati bilan bevosita ishlov 
beriladi. Bunday ishlov berish natijasida ildizdagi tuganaklar 13ita13 bilan bir vaqtning o‘zida 
o‘simlikda azot miqdori oshib hosildorlikning yuqori bo‘lishini ta’minlaydi. 

---

5.10-rasm. Rizotorfin ishlab chiqarish sxemasi: 1 – kosyak, 2 – kolba, 3 – fermenter 
(ekiladigan), 4 – fermenter (ishchi), 5 – torf, 6 – maydalash uskunasi, 7 – qadaqlash 
uskunasi, 8 – gamma-sterilizatsiya kamerasi, 9 – inokulyasiya, 10 – aralashtirish, 11 -
termoombor