Mavzu: biotexnologiyada odam va hayvon hujayralaridan foydalanish

O‘z-o‘zini nazorat qilish uchun savollar 
1)
Embrion transplantatsiyasining chorvachilik uchun ahamiyati. 
2)
Embrion transplantatsiyasi texnologiyasining asosiy bosqichlarini sanab o‘ting. 
3)
Donor sigirlarga va retsipient sigirlarga qo‘yiladigan talablar nimalardan iborat?. 
4)
Donor sigirlarni superovulyasiyasi va sun’iy urug‘lantirishni qo‘zg‘atish usullariga 
nimalar kiradi?. 
5)
Embrionlarni ajratib olish usullari qanday? 
6)
Embrionlarni baholash. 
7)
Embrionlarni retsipientlarga o‘tkazish usullari nimalardan iborat? 
8)
Embrionlarni saqlash qanday? 
15-MAVZU: TUPROQ MIKROBIOTEXNALOGIYASI 
Qishloq xo‘jalik ekinlaridan unumli hosil ko‘tarish jarayonini va tuproqda 
mikrobbiokimyoviy jarayonlarni boshqarish qishloq xo‘jalik fanida yangi yo‘nalish - tuproq 
mikrobbiotexnologiyasini paydo bo‘lishiga olib keldi. Bu yo‘nalish tuproq sharoitida 
mikroorganizmlar tarkibini o‘rganish va boshqarish muammolariga asoslangan bo‘lib, 
mikroorganizmlar faoliyatini boshqarish va ular tomonidan olib borilayotgan metabolitik 
reaksiyalarni, qishloq xo‘jalik ekinlari hosildorligini oshirishga yunaltirishni taqazo etadi.
Tuproq mikrobbiotexnologiyasi fanining asosiy muammosi tuproqda, ayniqsa o‘simliklar 
rizosferasi va rizoplanida o‘tadigan mikrobiologik jarayonlarni boshqarishdir (5.1-rasm). Bu 
muammo, faqatgina ma’lum bir belgilangan sharoitda, ma’lum tarkibga ega bo‘lgan mikroblar 
assotsiatsiyasini tashkil qilish bilan belgilanadi. 
 

---

Qishloq xo‘jaligi amaliyotida rizobakteriyalar asosidagi mikrob preparatlaridan 
foydalanishning ahamiyati 
Zamonaviy ziroatchilik tizimida o‘simlik-larning hosildorligi va ishlab chiqarish 
mahsuldorligini oshirish 
PGP
plant growth-promoting rhizobacteria o‘simliklarni o‘sishi va 
rivojlanishini tezlashtiruvchi rizobakteriyalardan iborat mikroorganizmlaridan foydala-nish yo‘li 
bilan ularning o‘sishi va rivojlanishini jadallashtirish, kasalliklardan himoya qilishda ayni 
mikroorganizmlarni tijorat maqsadida ishlab chiqarish va ulardan amaliyotda foydalanishga katta 
e’tibor berilmoqda. 
Bunday preparatlarni ishlab chiqarishda bir qator omillarni inobatga olish darkor (Berg, 
2009). Ularga preparat qo‘llaniladigan nishondagi o‘simlikni o‘sishi va rivojlanishini 
ta’minlaydigan PGP mikroorganizmni tanlab olishdan boshlab, tuproq tipi, mahalliy mikrob 
hamjamoalari, atrof muhit sharoiti, ekin zichligi, tashuvchilarning yaroqliligi, tuproqqa ishlov 
berish, ekinni etishtirish tizimining integrallashgan boshqarilishiga muvofiqligi va shu kabilar 
katta ahamiyat kasb etadi. 
Rizosfera atamasining fanga kiritilishi Xiltner nomi bilan bog‘liq, bu atama yunoncha 
rhizosphere 
so‘zidan olingan bo‘lib
, rhizo
- ildiz
 sphere-
ta’sir etish hududi (qobig‘i) ma’nolarini 
anglatib, u mikroorganizm - o‘simlik – tuproq orasidagi yuqori darajada faol qism hisoblanadi.
Hozirgi vaqtda bu tushuncha qaytadan ko‘rib chiqilib, tuproqqa fizik va biologik ta’sir 
etadigan ildiz hamda unda koloniyalanib yashaydigan mikroorganizmlar yig‘indisi sifatida 
qaralmoqda. Rizosfera egallagan makonni aniqlash qiyin bo‘lsa-da, ildiz va tuproq orasidagi 0-2 
mm gacha bo‘lgan sath tushuniladi va endorizosfera (endoderma va ildizning po‘stloq qismi), 
rizoplan (ildiz yuzasi va unga kuchli yopishgan qismlar) va ektorizosfera (ildiz bilan bevosita 
bog‘langan eng tashqi qismlar) ga bo‘linadi. 

---

5.1-rizosferaning sxematik ko‘rinishi (McNear Jr. D.H. The rhizosphere – roots, soil and 
everything in between // Nat. Educ. Knowl. – 2013. – V. 4, No 3. – P. 1) 
Mikrob-o‘simlik munosabatlari tuproqda urug‘ shakllanishi jarayonlaridayoq hosil bo‘lib, 
urug‘ po‘sti va ko‘pincha uning ichki tuzilmalari ham mikroorganizmlarning tirik yoki tinim 
davridagi hujayralarini saqlaydi. Mikroorganizmlarning rizosferadagi miqdori va taksonomik 
tegishliligi atrof muhitning ko‘plab fizik-kimyoviy va biologik omillari bilan, shuningdek, 
urug‘larning o‘zini xususiyatlari bilan ham bog‘liq bo‘ladi. O‘simliklar rizosferasida quyidagi 
sistematik guruhlarga mansub mikroorganizmlar