Mavzu: biotexnologiyada odam va hayvon hujayralaridan foydalanish

 
Azotobakterin preparatini ishlab chiqarish. 
Azotobakterin 

preparati o‘zida 
atmosferadan azot o‘zlashtirish qobiliyatiga ega bo‘lgan tuproq mikroorganizmlaridan biri 
Azotobacter chroococcum
kulturasini saqlaydi. 
Azotobacter 
bakteriyasi
 
aerob va sporasiz bo‘lib 
tuproqda erkin yashaydi. O‘g‘it sifatida ushbu bakteriya tuproqda to‘planganda tuproqqa 
biologik faol moddalar (nikotin va pantoten kislotalar, piridoksin, biotin, geteroauksin, gibberlin 
va boshqalar), o‘simlik o‘sishi va rivojlanishini boshqaruvchi moddalar, shuningdek, anisomitsin 
guruhidan fungitsidli moddalar hosil qiladi, ular esa ba’zi bir o‘simlik rizosferasidagi zararli 
mikroskopik zamburug‘larning rivojlanishini chegaralab turadi. 
Azotobakterning barcha turlar – qat’iy aeroblardir. Bu mikroorganizmlar oziqa muhitidagi 
organik va noorganik birikmalar ko‘rinishidagi fosforga o‘ta sezgir bo‘lib, uning yuqori miqdori 
oziqada mavjud bo‘lsa juda yaxshi rivojlanadi. 
Fosfor etishmaganda ularning azot o‘zlashtirish qobiliyati va rivojlanishi keskin susayadi. 
Azotobakterlarning ko‘pchilik turlari esa muhitda azot mavjud bo‘lgandagina azot o‘zlashtirish 
xususiyatlarini namayon qiladilar. Kulturalarning azot o‘zlashtirish qobiliyatini ammiak 
pasaytiradi, ammo molibden birikmalari va ba’zan vanadiy esa oshishiga ta’sir ko‘rsatadi.
Mikrobiologik sanoat asosida azotobakterning bir necha turlari ishlab chiqariladi: quruq, 

---

tuproqli va torfli. 
Quruq azotobakterin olish texnologiyasi. 
Quruq azotobakterin ishlab chiqarish 
texnologiyasi nitragin ishlab chiqarish bosqichlariga juda o‘xshash bo‘lganligi uchun ba’zi bir 
farq qiluvchi xususiyatlarigagina to‘xtalib o‘tamiz. 
Quruq azotobakterin o‘zida quritilgan 15ita15bakterii hujayrasining faol kulturasi va 
qo‘shimchani mujassamlashtiradi. 1 g quruq preparatda 0,5 mlrd. hayotchan hujayralar mavjud 
bo‘lishi lozim. Ushbu kulturalar 
Rhizobium
hujayralari o‘stiriladigan suyuq oziqa muhitida 
o‘stiriladi. Bunga qo‘shimcha sifatida temir sulfat, marganets, shuningdek, molibden kislotasi 
murakkab tuzlari qo‘shiladi. O‘stirishda rN muhiti 5,7-6,5, aeratsiya esa 1 hajm havo 1 hajm 
oziqaga 1 minutda beriladi.
5.11-rasm. Biopreparatlar ishlab chiqarishda mikroorganizmlarni chuqur o‘stirish
texnologik chizmasi hamda azotobakterin preparatining ko‘rinishi (https://yandex.ru/images/) 1-
ozuqa muhitini aralashtirgich; 2-sterilizator; 3-ushlab turgich; 4-reduksion klapan; 5-issiqlik 
almashtirgich; 6-markazdan qochuvchi nasos; 7-inokulyator (onalik material uchun); 8-
individual havo filtri; 9-fermentator; 10-havo filtri; 11-umumiy havo filtri; 12-havo purkagich; 
13-tayyor kulturani yig‘uvchi. 
Fermentatsiya jarayoni kultura o‘sishining statsionar fazasigacha olib boriladi, chunki shu 
fazada hujayradan biologik faol moddalar ajraladi va kultural suyuqlikda qoladi. Bunda 
tug‘iladigan xafv shundan iboratki, ularning hujayradan ko‘plab chiqishi oqibatida tuproqqa 
tushgandan so‘ng, hujayraning atmosfera azotini o‘zlashtirish xususiyati yo‘qolishi mumkin. 
Biologik faol moddalar to‘liq yoki qisman hujayrani quritish jarayonida yo‘qotiladi, biroq 
anabiozdan chiqqan azotobakterning hayotchan hujayralarida yana biologik faol moddalar hosil 
qilish xususiyati tiklanadi.
Quritilgan kultura zarur qo‘shimchalar bilan standartlanadi va polietilen qopchalarga 0,4-2 
kg dan qadoqlanadi. Qopchalar germetik holatda 15
0
S haroratdan ortiq bo‘lmagan haroratli 

---

xonalarda 3 oygacha saqlanadi.