T ü r k d I l k u r u m u y a y I n L a r I

T Ü R K D İ L K U R U M U Y A Y I N L A R I
lerdir. Petrogliflerin (kaya üstü tasvirlerin) üzerinde de karşımıza çıktığı gibi 
ellerini yukarı kaldırmak suretiyle Tanrı’ya / inandıkları kutsala duada, yaka
-
rışta bulunmuşlardır:
İlkel insan, kendisini her türden görünür ve görünmez tehlikelerle çevre
-
lenmiş hisseder. O, bu tehlikeleri, yalnızca fiziksel araçlarla altedebileceği
-
ni umamaz. Dünya, ona göre cansız veya dilsiz bir şey olmayıp, işitebilen 
ve anlayabilen bir şeydir. Bu nedenle doğanın güçleri eğer kendilerinden 
uygun şekilde istenirse yardımlarını esirgemezler. Hiçbir şey büyülü söz
-
cüğe karşı duramaz, 
carmina vel coelo possunt deducere lunam
= İlâhiler 
(dualar) gökten ‘ay’ı bile indirebilirler (Akalın, 1990, s. 65).
Türk edebiyatında destan, türkü, ağıt, şiir vb. edebî türler kalıplaşmış dil 
ögeleri bakımından oldukça zengindir. Faruk Nafiz Çamlıbel’in 
Han Duvar
-
ları
adlı şiir kitabında yer alan “Kıskanç” şiirindeki bir dörtlükte geçen kargış
-
lar kalıplaşmış dil ögeleri için güzel bir örnek oluşturur:
Dilerim Tanrı’dan ki, sana açık kucaklar
Bir daha kapanmadan, kara toprakla dolsun,
Kan tükürsün adını candan anan dudaklar
Sana benim gözümle bakan gözler kör olsun (Çamlıbel, 1995, s. 93).
Alkışlar ve kargışlar Türklerin sahip oldukları değer yargılarını, insanların 
olaylar karşısında psikolojik olarak verdikleri tepkileri ve Türk dilinin anla
-
tım ve söz varlığı bakımından nasıl usta olduğunu gözler önüne serer. İslam 
Türkay’ın özellikle poemalarında bu türden alkışlara ve kargışlara yer verdiği 
görülmektedir:
Dünen alışıb yanan
Bir tonqalın külüyük.
Ayaq üste dolanan
Dirigözlü ölüyük
Göyden daş ele, Allah
!
Bir quruca nefesdir
Menim dövletim varım…
Néce azadam, çatmır
Özüme ixtiyarım,