T ü r k d I l k u r u m u y a y I n L a r I

T Ü R K D İ L K U R U M U Y A Y I N L A R I
kin
15
, Türkçede ikilemelerin kaynağını, Eski Uygur Türkçesinde ikile
-
melerin niçin çok kullanıldığının cevabını bulmaya çalışarak izah eder. 
Ona göre, Uygur Dönemi eserlerinde çoğunlukla eş anlamlı ikilemeler 
bulunmakta ve ikinci unsur, daima birinci unsuru açıklama işlevini üst
-
lenmektedir. Bunu, Mani ve Budist rahiplerin Uygurlar arasında din 
propagandası yaparken, insanlara bilmedikleri yeni kavramları öğret
-
mek maksadıyla, önce yabancı veya bilinmeyen kelimenin, daha sonra 
ise Türkçe ve bilinen karşılığının art arda sıralanmasından oluşan iki
-
lemelerden faydalanmış olabilecekleri ihtimali ile açıklar. Ayrıca, aynı 
durumun Anadolu’da Selçuklular Devri Türkçesi için de geçerli olabi
-
leceğini vurgular (Güner Dilek, 2004, s. 84).
İkilemeler, geçmişten günümüze kadar yapılmış olan çalışmalarda farklı 
şekillerde tasnif edilmişlerdir. Tufan Demir ikilemelerle ilgili şöyle bir tasnif 
yapmıştır: “sözcük yapısına göre ikilemeler, sözcük türü bakımından ikile
-
meler, anlam bakımından ikilemeler, yapı ve kuruluş bakımından ikilemeler, 
ad kök veya gövdelerinden kurulan ikilemeler, yapım ekleriyle kurulan iki
-
lemeler, eylem kök veya gövdelerinden kurulan ikilemeler” (Demir, 2006, s. 
595-611).
İslam Türkay’ın şiirlerinde geçen ikileme yapısındaki kavram işaretlerini, 
aynı sözcükle kurulan ikilemeler, karşıt anlamlı sözcüklerle kurulan ikileme
-
ler ve eş ya da yakın anlamlı sözcüklerle kurulan ikilemeler şeklinde dikkat
-
lere sunmak mümkündür:
• Aynı sözcükle kurulan ikilemeler
Bu tür ikilemeler aynı sözcüğün tekrarı ile kurulurlar. İslam Türkay da 
şiirlerinde muhatabına iletmek istediği mesajı daha etkili hâle getirmek, duy
-
guyu pekiştirmek, sıradan bir kullanımdan kaçınmak için bu tür ikilemelerden 
oldukça sık yararlanmıştır:
16