Sh. M. Narziyev sh. X. Kiikbonov

е
Л
dS
B unda: dF - n u r oqim i tushayotan dS yuza.
Y o ritilg an lik b ir y u z a g a tu sh ay o tg an n u r oqim i shu y u zad an q aytsa, bu nur 
q a y ta n s h koeffitsiy en ti bilan belgilanadi. N u r qaytarish k o effitsiy en ti y u zan in g
ran g ig a b o g 'liq b o 'lib , m utlaq q o ra y u zan in g nur q ay tarish koeffitsiy en ti 0 ga teng 
b o 'la d i T ab iatd a m u tlaq q o ra n a rsa b o 'lm a g a m sababli fonni b elg ilash d a nur 
qaytarish k o effitsiy en tin in g 0,02 dan 0,95 g a c h a b o 'lg a n ch eg aralan hiso b g a 
olinadi
N ui q a y ta n sh koefitsiyenti 0,4 dan katta b o 'ls a , y o ru g ' foil, 0,2 dan 0,4 g ach a 
b o 'ls a o 'rta c h a fon va 0,2 dan kichik b o 'ls a qora fon deb qaraladi
O b y ek tn in g fo n g a n isbatan kontrasti К - o b y ek tn in g (m asalan detallardagi 
nuqta, chiziq, belgi, iz, y o n q v a b o sh q a belgilar) fo n g a n isb atan y arq irash darajasi 
dem akdir. K ontrastlik quyidagi fo rm u la bilan aniqlanadi:
JT _
( 
~~ A) )
bunda: L t, L„- fo n n in g va o b y ek tn in g yarqirashi.
A gar К 0,5 dan k atta b o 'ls a (b u n d a o byekt va fon b ir-b irid an keskin faiq 
qiladi) kontrastlik k atta b o 'la d i К 0,2 dan 0,5 g ach a b o 'ls a , o 'rta c h a va 0,2 dan 
kichik b o 'ls a k o n trastlik kichik b o 'la d i.
K o 'rm ish V o b y ek tn in g y o ru g 'lik ta ’siri, fon, o b y ek t k atta kichikligi, uning 
y altirash x ususiyati v a b o sh q alar ta 's irid a k o 'z g a k o 'rin ish xususiyati bilan
87

---

tavsiflanadi. K o 'rin ish o b y ek tn in g fo n g a n isb atan k o n trastlilig in i, k o 'z g a birinchi 
bor k o 'rin g a n ch eg ara k o n trastlilig ig a n isb atan belgilanadi:
bunda К - k o 'rin is h o b y ek tin in g fo n g a n isbatan k o ntrastliligi,
K^, -k o 'z g a birinchi b o r chalingan ch eg ara kontrastlilik.
K o 'z n i qam ash tirish k o 'rsa tk ic h i R - y o ritu v ch i q u rilm an m g k o 'z n in g
q a m a s h tin sh ig a qarab b erilad ig an baho b o 'lib , u qu y id ag i fo rm u la orqali 
aniqlanadi:
R = (S - 1) 100 
bunda: R - k o 'z n i q am ash tirish k o 'rsa tk ic h i,
S =
V i/V 2 
- k o 'z n i q am ash tirish koeffitsiyenti;
V] v a V ; - ekranlangan va ek ran lan m ag an o b y ek tn in g k o 'rin ish i.
Y o ritilish n in g o 'z g a ru v c h a n lik k oeffitsiyenti - K u foiz h iso b id a quyidagi 
fo rm u la orqali aniqlanadi.
bunda: E max, E mi„, E o rt - y o ritilish n in g teb ran ish d avridagi m aksim al, m inim al 
va o 'rta c h a qiym atlari.