Sh. M. Narziyev sh. X. Kiikbonov

2 .5. Ishlab ch iq a rish k o rxon alu rin i sh a m o lla tish v a y o ritish tizim i
U m um iy h av o alm ash tirish . Ishlab ch iq arish k o rx o n alari ishlab chiqarish 
b in o la rid a ajralib c h iq ay o tg an har xil zararli m o d d alam i sham ol y o 'n a ltiris h
v ositasi bilan b irg a lik d a c h iq arib y u b o n sh n in g im koniyati b o 'lm a s a yo k i ajralib 
ch iq ay o tg an m o d d alar te x n o m a n tiq iy ja ra y o n n in g h am m a u ch astk alarid an ajralib 
ch iq ay o tg an b o 'ls a , u n d a y ak k a tartibdagi sham ollatish v o sitalarin i q o 'lla s h
im k o n iy ati y o 'q o la d i. 
А ла u nday h o llard a u m um iy sh am o llatish usulidan 
foydalaniladi. U m u m iy sh am o llatish v o sitasin i zararli m o d d alar yoki issiqlik eng 
k o 'p ajralib ch iq ay o tg an zo n a g a o 'rn a tis h kerak.
Ishlab ch iq arish z o n a la n d a y ig 'ilg a n h av o d ag i zararli m o d d alar shaxta va 
fonarlar, sh u n in g d ek havo alm ash tirish m a q sa d id a o 'm a tilg a n h av o qabul qilish 
vositalari o rq ali chiq arib y u b o rilish i m um kin. S o f hav o n i e sa y u q o rid a k o 'rsa tib
o 'tilg a n v o sitalarn in g biri y o rd a m id a am alg a osh irish m um kin Q anday y o 'I bilan 
x o n a g a s o f havo b erish v a zararli m o d d alar y ig 'ilg a n h avoni c h iq arib yu b o rish
usullari, zararli m o d d an in g x o n a b o 'y la b tarq alish x u su siy a tig a b o g 'liq b o 'la d i 
M a s alan ,ag ar sex d a k o 'p la b issiqlik ajralib chiqishi m um kin b o 'lg a n m ash in a va 
m ex an izm lar o 'm a tilg a n b o 'ls a , u la m in g sex d a jo y la sh ish h o latig a asosan 
sh am o llatish usu llari b elg ilan ad i B undan tashqari h a r xil zararli fak to rla rg a ega 
b o 'lg a n jih o z la m i sex b o 'y la b jo y la s h tin s h h am k a tta a h a m iy a tg a ega.
S h uning uchun ham san o at k o rxonalari lo y ih alan ay o tg an v aq td a iqlim
sharoitini, qu y o sh n u rla n n in g tu sh ish h o la tla n v a sexdagi jih o z la m i t o 'g 'r i 
jo y la sh tin sh m asalalari q oniqarli hal qilin g an b o 'ls a , sh am o llatish vositalarini 
o 'rn a tis h ham sh u n ch alik osonlashadi.
S h am o llatish v o sitalarin i o 'r n a tis h d a sh am o llatish sx em asin in g iqtisodiy 
kam xarj b o 'lish i bilan b irg a, iloji b o n c h a kam m etall s a r f q ilin ad ig an in i tanlash 
zaru r
Issiqlik ajralib ch iq ad ig an x o n alard a havo alm ash tirish n i ta ’m inlash. S an o at 
korxonalari x o n alarid a ajralib chiq ad ig an zararli om il faq at issiq lik b o 'ls a , unda 
h iso b lab alm a sh tin la d ig a n havo m iq d o n qu y id ag i fo rm u la bilan aniqlanadi.
79

---

_
Qapm
_
1 “ 0,24(7 v - / „ )
B u y e rd a G i - clnqarilib tashlanishi kerak b o 'lg a n havo m iqdori, kg s;
Q ort - o rtiq c h a issiqlik m iqdori.
O rtiq c h a issiqlik m iqdori, x o n ad a ajralayotgan issiqlik m iqdori orasidagi 
ау 1 гп т1 ал ib o rat b o 'la d i B unda issiqlik balansini o 'rta c h a issiq, so v u q va issiq 
d av rg a a y n m - a y n m hiso b lash tav siy a qilinadi.
Issiq sh aro it u chun issiqlik balansini q u y id ag ich a y o z ish m um kin 
tr > 10 T , Qort = Z Q + Q ,» j- (Q i + Q
2
+ Qs + Q
4
)
O 'r ta c h a v a so vuq dav r uchun
tT > 10°C, Q ort = I Q - (Q , +
Q
2
+ Q 3 + Q
4
+ Qs + Q<.)
B u n d a I Q - xonadagi h am m a issiq lik m anbalaridan ajralayotgan issiqlik 
m iqdori, kkal soat;
Qrad - quvosh nuri ta 's irid a hosil b o 'la d ig a n issiqlik m iqdori, kkal soat;
Q i - x o n ag a kiritilgan m ateriallam in g isishi uchun sarflanadigan issiqlik, kkal 
soat;
Q : - so v u q y u zala r bilan y u tilad ig an issiqlik m iqdori, kkal soat;
Qa - jo y la rd a g i sham ollatish vositalari orqali y o 'q o tila d ig a n issiqlik m iqdori, 
kkal soat;
Q
4
- d e v o rla r orqali y o 'q o tila d ig a n issiqlik m iqdori, kkal soat;
Q
5
- x o n ag a tirqishlardan kirgan havoni isitish g a sarflan ad ig an issiqlik, kkal 
soat
Y uqiorida k e ltin lg a n form ulada t|, - chiqarib y u b o rilay o tg an h av o n in g harorati 
h iso b g a olingan Uni belgilash u chun issiqlik ajralay o tg an jih o z la m in g sathini, 
xonaning; balandligi v a o 'm a tilg a n jih o z la m in g zichligini h iso b g a olish kerak 
b o 'la d i.
Ish ch i zonasidagi havoni isitish g a esa, ham m a ajralib chiqayotgJin Q ^ issiqlik 
sarflan m asd an , balki isitish issiqliqligi Q„ g in a sarflanadi. H iso b lash lard a 
xatoliklaim ing oldini o lish m aqsadida quyidagi k o effitsiy en tn i kiritam iz.
80

---