Leksemalarida graduonimiya bitiruv malakaviy ishi

Tusamoq, xohlamoq, istamoq
.
Biror narsaga ko„ngli sus ketmoq ma‟nosi asosida birlashuvchi fe‟llar 
ma‟noning kuchlilik pastlilik darajasiga ko„ra farqlanadi. Buni biz misollar 
orqali ham kuzatishimizmumkin. 
Bor-yo„g„i yashayapman, ixtiyoring o„zingda deysanu, imkon bermaysan, 
negadir yolg„izlik tusadi, unga intildim. 
Sizni baxtli bo„lishingizni xohlayman. 
Azoblardan qutqarishga qodir xaloskorim- o„lim tanamga muhrini qo„yishni 
istadim. (G.E, Tiyramoq tushlari)
11
Harakat qilmoq, intilmoq
Bu fe‟llar biror bir shaxsning harakat natijasiga erishguniga qadar 
bo„lgan harakatini bildiradi va darajalanish ham shunga ko„ra ortib boradi. 
Men seni bu qiynoq va azoblardan qutqarishga harakat qildim. 
Negadir ko„nglim yolg„izlik tusadi unga intildim.(G. E, Tiyramoq tushlari) 
11
Gulnoza Ernazarova, Tiyramoq tushlari. 

---

42 
Uyqusi o„chmoq, uyg„onmoq, bedor bo„lmoq. 
Bu fe‟llarning darajalanish qatorini tuzishda ularda kuzatilgan ma‟no darajasiga 
ahamiyat qaratdik. Darajalanish qatorining boshidagi fe‟lning ma‟nosi nisbatan 
boshlanish oxiridagi fe‟lning ma‟nosi esa o„z nihoyasiga yetganini ko„rsatib 
turibdi. 
U bu ish haqida o„ylasa hatto uyqusi o„char edi. 
Ilonlaru chayonlarga to„la qum barxanlari orasidan o„g„limning zorlanib, 
chinqirib yig„laganini eshitaman, qora terga botib uyg„onaman. 
Oh, bu azobli, uyqusiz bedor bo„lib o„tkazgan tunlar 
Qaltiramoq, titramoq. 
Biror narsani eshitib qaltirash, yoki sovuqda qaltirash ma‟nolarini o„zida 
birlashtiruvchi bu fe‟llar bir biridan kuchli kuchsiz ma‟no ifodlashiga ko„ra 
farlanadi. Buni biz ushbu misollardan ham ko„ramiz. 
Bu daxshatli xabarni eshitib butun avzoyi badani qaltirab ketdi. 
Endi butun vujudi titray boshladi. 
Iztirob chekmoq, qiynalmoq, olov bo„lib yonmoq. 
Bu fe‟llarning umumiy manosini qiynalish ifodalasada, lekin ma‟no darajasining 
oshishi bilan bi biridan farq qiladi. Va darajalanish qatoriga quyidagicha 
joylashtiriladi.
Uning suhbatlaridan dilim yayrab, ruhim yaralariga malhamtopganimdan yana 
shu eski dardim xuruj qila boshladi, uqo„limdan tutgan lahzadan boshlab 
qanchalar baxtiyor bo„lgan bo„lsam shunchalar tashlab ketsa-ya degan qo„rquv 
vahimasidan iztirob chekardim. (G.E, Tiyramoq tushlari) 
Onang bechorani shunshalar ham qiynaysanmi, nomard! 
Bu dard ichimni juda kuydirar ichim olov bo„lib yonar edi.