|
ровнинг ёзшпмалар ва телефонда сўзлашувлар сирини ошкор қилиш
мумкин эмаслиги белгилаб қўйилган. Мазкур конституциявий қоида
10-K-8437
145
«Фуқароларнинг ҳуқуқлари тўғрисида»ги халқаро бипшнинг 17 -
модцасида, «Инсон ҳуқуқлари умумий декларацияси»нинг 12- мод-
дасцда ҳам мустаҳкамланган. Мазкур жиноят ҳуқуқи нормаси фуқа-
роларнинг хат-ёзишмалари, телефонда сўзлашувлари, телеграф ёки
бошқа хабарлари сир сақланишининг юксак кафолати ҳисобланади.
Мазкур жиноятнинг объекта хат-ёзишмалар, телефонда сўзла-
шувлар, телеграф ёки бошҳа хабарлар сир сақланинш ҳақидаги
фуқароларнинг конституциявий ҳуқуқтари ҳисобланади.
Объектив томондан жиноят шахсларнинг почта-телеграф ха
барлари ёки телефонда сўзлашувнинг мазмуни билан ғайриқону-
ний танишувида ёхуД фуқароларнингхатларида, теле
1
раммалари-
да, телефакс орқали, электрон почта ва ҳоказо орқали хабар қили-
наётган маълумотларни ана шу ахборотлар эгасининг розилигисиз
ошкор этилишида ифодаланади. ЎзР Ж К 166-моддаси (Почта -
телеграф жўнатмаларини хатлаб қўйиш) ва ЖК 167-моддасига
(Почта-теле
1
раф жўнатмаларини кўздан кечириш ва олиб қўйиш)
асосан почта-теле
1
раф жўнатмаларининг хатлаб қўйилшхш, почта-
телеграф жўнатмаларининг кўздан кечирилиши ва олиб қўйили-
ши фақат прокурорнинг санкцияси ёхуд суднинг ажрими билан
амалга оширилиши мумкин. Телефон ёки бошқа сўзлашув қурил-
малари орқали олиб бориладиган сўзлашувларни эшитиш учун ҳам
прокурорнинг санкцияси ёхуд суднинг ажрими керак бўлади.
Белгиланган тартибнинг ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари
нинг ходимлари ёхуд бошқа шахслар томонидан бузилиши мазкур
модда бўйича жавобгарликка олиб келади.
Хат-ёзишмалар, телефонда сўзлашув, телеграф хабарлари ёки
бошкэ хабарларнинг сир сақланиш тартиби ҳуқуқни муҳофаза кдлиш
органларининг ходимлари томонидан жиноятни фош этиш, жино-
ятчини топиш ва ушлаш мақсадида, қонун билан белгиланган тар
тибда бузилган ҳолларда ана шу шахсларнинг хатти-ҳаракати жи
ноят, деб баҳоланмайди.
Мансабдор шахсларнинг ғайриқонуний хатги-ҳаракати тегиш
ли белгилар мавжуд бўлса, Ж К 205-моддаси ёки 206-моддасида
назарда тутилган, мансаб ваколати билан боғлиқ жиноят таркиби
ни ташкил этиши мумкин.
Субъектив томондан жиноят фақат қасддан содир этилади. Жи-
ноятнинг содир этилиш мотиви ва кўзланган мақсад унинг квали-
фикацияси учун аҳамиятга эга эмас, аммо жазо тайинлаш вақгида
ҳисобга олиниши лозим.
Ушбу жиноятнинг субъекта 16 ёшга тўлган шахс бўлиши мумкин.
146
4 -§ . Фуқароларнинг мурожаатларн тўғрисидаги
қонун ҳужжатларинн бузиш
(Ў зР Ж К 144-моддаси)
Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 35-модцасида:
«ҳар бир шахс бевосита ўзи ва бошқалар билан биргаликда вако
латли давлат органларига, муассасаларига ёки халқ вакилларига
ариза, таклиф ва шикоятлар билан мурожаат қилиш ҳуқуқига эга.
Аризалар, таклиф ва шикоятлар қонунда белгиланган тартибда ва
муддатларда кўриб чиқилиши шарт», дейилган.
Мазкур модда Ўзбекистон Республикаси Конституциясида бел
гиланган фуқэроларнинг ўз аризаларини баён қилиш, давлат ҳоки-
мият органлари, корхоналари, муассасалари ва жамоат ҳаётининг
бошқа соҳалари фаолиятини эркин танқид қилиш ҳуқуқини жи
ноят ҳуқуқи нуқгаи назаридан ҳимоя қилишнинг муҳим воситаси
ҳисобланади.
Ж К 141-моддаси икки қисмдан иборатдир.
Таҳлил қилинаётган жиноятнинг объекта фуқароларнинг вако
латли давлат органларига, муассасалари ёки халқ вакилларига ари
за, таклиф ва шикоятлар билан мурожаат қилиши билан боғлиқ
конституциявий ҳуқуқи ҳисобланади.
Жиноятнинг объектив томони мурожаатнинг кўриб чиқили-
шини ғайриқонуний рад этиш, мурожатларни кўриб чиқиш
муддатларини узрли сабабларсиз бузиш, асоссиз, қонунга зид
қарор қабул қилиш ёхуд фуқароларнинг шахсий ҳаётига доир
маълумотларни ошкор этиш ёхуд фуқароларнинг мурожаатлари
тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузишга қаратилган, фуқа-
роларнинг ҳуқуқлари ёки фуқаролар, жамият ва давлатнинг
қонун билан қўриқланадиган манфаатларига жиддий зарар ет-
казган ҳар қандай бошқа хатти-ҳаракатларни содир этишда
ифодаланади.
Фуқароларнинг ҳуқуқларига, қонун билан муҳофаза кдлина
диган, жамият ёки давлат манфаатларига етказилган зарар жиддий
ёки жиддий эмаслиги ҳақидаги масалани ҳал этиш вақтида келиб
чиққэн оқибатларнинг, шу жумладан маънавий зарарнинг аҳамия-
ти, моддий зиённинг ҳажми, фуқароларнинг меҳнат, хусусий,
мулкий ҳуқуқлари ва манфаатлари қай даражада камсигилганлиги
инобатга олиниши лозим.
Фуқароларнинг мурожаатлари тўғрисидаги қонунларнинг бузи
лиши билан боғлиқ ишлар кўриб чиқилаёттанда айбдорнинг кил-
ИТ
миши билан ЖК 144-модцаси l -қисми диспозициясида айтиб
Do'stlaringiz bilan baham: |
