Усмонхон алимов

БОЛА БОШИДАН…
Баъзилар боласи ҳали икки­уч ёшга кирмай туриб, 
унинг тарбияси «нобоп»лигидан шикоят қилишни бош
­
лаб юборишади. Норасида гўдакни худди катталар дан 
та лаб қилинадиган «қолип»ларга солишга, унинг одоб­
ахлоқини «ўнглаш» ҳаракатларига киришилади. 
Бу ҳам хато йўл. Чунки ҳали суяги қотмаган, яхши ва 
ёмон нималигини англамаган ёш болани ҳадеб тергай
­
вериш, уни турли қолипларга солишга уриниш, кучи ва 
иқтидори етмайдиган машғулотларга мажбур лаш иро
­
дасини синдириши, руҳига салбий таъсир кўрсатиши, 
кейинчалик ҳамма нарсага бефарқ ва лоқайд қарайди­
ган қилиб қўйиши мумкин.
Буюк ватандошимиз шайхур раис Абу Али ибн Сино 
ёш авлод тарбиясининг ибтидоси қандай ва нималар би
­
лан бўлиши ҳақида қуйидагиларни айтган эди: «Ёш бола 
бошланғич таълим ва тилга доир қоидаларни ёд олгани
­
дан кейин у машғул бўлиши мумкин бўлган касб­ҳунар ва 
санъатга мойиллигига қараб, уни шунга йўллаймиз. Агар у 
котибликни хоҳласа, тил, хат ёзиш, нутқ сўзлаш ва одамлар 
билан муомала қилиш каби ларга далолат қи ламиз. Албат
­
та, бу ўринда, боланинг майли аҳамиятга эга
»
(«Исломий 
тарбия ва унинг фалсафаси
»
. Муҳаммад Атия, 197-бет)
.
Мутахассислар тавсиясига кўра, бола мактабга боргу
­
нича уни подшоҳ туйиб муомала қилинади, яъни рисо
­
ладаги барча илтимослари сўзсиз бажарилади, шўхлик 
ва эркаликлардан қайтарилмайди. Шундан сўнг унга 
www.muslim.uz

---

 
Усмонхон Алимов

53
аста­секин тушунтириш, катталарнинг ўзи ибрат бўлиши 
орқали тарбия берилади. 
Тарбия бир неча томондан олиб борилади. Бола ақлан 
ривожланиши учун унга турли китоблар ўқиб бери­
лади, ривоят ва ибратли ҳикоятлар сўзланади ёки ақл­
заковатини ўстирадиган ўйинлар, машғулотларга жалб 
қи линади. Руҳий тарбиясини яхшилаш учун ҳаёт ва ўлим, 
яхшилик ва ёмонлик, ахлоқ ва одоб каби боқий мавзулар
­
да содда, бола руҳиятига мос суҳбат ва тушун тириш олиб 
борилади. Жисмоний тарбия бериш учун эса бирор фойда
­
ли меҳнатга жалб қилиш, сузиш, мерганлик, чавандозлик 
каби машғулотларни ўргатиш мумкин. 
Болаларга ёшлигидан бошлаб Қуръони карим қисса­
ларидан, пайғамбарларнинг ҳаёти ҳақида нақл қилувчи 
турли ривоятлардан, халқ эртаклари ва достон ла ридан, 
топишмоқлар, мақол ва маталлардан ўқиб бе риш, сўз­
лаш ёки уларнинг ўзларига ўқитиш ҳам керак. Бу билан 
болаларнинг зеҳни ўсади, фикри кенгаяди, дунёқараши 
бойийди, хотираси кучаяди. Энг асосийси, бола эшит
­
ганларидан ибратланиб, яхши одамларга эргашишга 
интилади, уларнинг хулқу одобидан баҳ раманд бўлади.
Ўғил­қизларининг зеҳни ўсишини, ақл­идрокли, 
фикр ловчи бўлиб улғайишини истаган ота­оналар уларга 
ки чиклигидан турли ибратли ҳикояларни, улуғ ла ри миз­
нинг ҳаёт йўллари ва фазилатлари ҳақидаги ривоятларни, 
рамзий маънодаги яхшиликка, чиройли ахлоқ ва одобга 
чорловчи эртакларни сўзлаб беришса, улар маънавияти
­
ни юксалтиришда катта тарбиявий иш қилган бўлишади. 
Қуйида мисрлик олим Абдуллоҳ Абдул Мутиънинг «Ис
­
ломда тарбия» китобидан бир неча шингил эртак ларни 
келтириб ўтишни лозим кўрдик.