Қарши давлат университети ҳузуридаги илмий даражалар берувчи phD

йўл хронотопи
ёзувчи 
ижодий фантазиясининг маҳсули бўлиб, китобхонга кўплаб маълумотларни 
аниқлаштиришга ёрдам беради: 
“Олтин Ўрда хони Ўрусхоннинг элчиси амир Идику Самарқандга 
ташриф буюрганида Амир Темур Бухорода эди. – Бухорога борғоймиз, 
Кўка... – деди амир Идику афсуслангандек Кўкаманга. – Хон ҳазратлари тез 
қайт, деб амр этсалар ҳам, Амир Темур жаноби олийларини зиёрат қилмай 
иложимиз йўқ... 
Кўкаман ичида қувонди, чунки Бухорони кўрмаганди, баҳонада энди 
машҳур шаҳарга ҳам боради. Амир Идику шу заҳотиёқ йўлга тушишга 
буйруқ берди.
Соҳибқирон Бухорони жуда эъзозлар, унда қурилаётган мадраса-ю, 
хонақоҳларни зиёрат айлаш, фуқаро-ю мискин ҳолидан хабар олиш учун 
тез-тез бу ерга қадам ранжида қиларди. Ахир онаизори муҳтарама Тегина 
Хотун туғилган шаҳар-да! Дил тортиб туради. Маҳди улё Сароймулкхоним 
таваллуд топган Занжирсарой томонлардаги поёнсиз яйлов-ўтлоқларнинг 
баҳорда ям-яшил майсаларга бурканиши жуда чиройли, қишларда эса бу 
кенгликларда турли илвасинларни ўраб, қамраб шикор уюштириш бағоят 
ёқимли. Соҳибқирон Ўрусхоннинг элчиси амир Идику ташрифини эшитиб 
мамнун бўлди. Жўжи улусининг нуфузли амири элчи мақомида келаётган 
экан, бу унинг назарида яхшилик аломатидир”
123
. 
Келтирилган парчада Амир Темур ботинидаги ҳар қандай “авф”ни 
тўғри тушунадиган элчи Идикунинг Ўрусхоннинг мактубини етказиши ғоят 
тез суратда содир бўлади. Йўл хронотопи – ёзувчи наздида жуда тез содир 
бўлади. Воқелик шунгача пишиб-етилиб тайёр турган бўлади. Аммо 
биргина мактубни етказиш учун адиб тасвирни узоқдан айлантириб келади. 
Яъни, элчи Идику ҳақида Амир Темурнинг олижаноб тасаввурлари ҳам, 
Ўрусхоннинг фарзандига бўлган муҳаббати, Тўхтамишхон қасосидан 
123
Муҳаммад Али. Умаршайх Мирзо. –Т.: Шарқ. 2006. –Б.181.

---

123 
йигирма ёшида вафот этиши, ўғли Жаҳонгир Мирзо сингари оламдан ёш 
кетиш воқелиги бир лаҳзада бўлиб ўтади. Ёзувчи бу манбаларни Амир 
Темур тасаввури орқали ойдинлаштиришни мақсад қилади. Ўрусхон 
шундай мактуб ёзади: 
“Мақсуд буким, Тўхтамиш менинг суянган тоғим, 
чақнаган юлдуздек ўғлимни ўлдирди... Бас, у менинг душманимдир! 
Ўғлимнинг хуни унинг бўйнинда... Уни менга тобширилсун! Акс ҳолда уруш 
ерини айтиб юборилсун...”
124