А. Пирматов, С. Л. Матисмаилов, Қ.Ғ

6.7. Ҳалқали йигириш машиналарига хизмат кўрсатиш, ип 
узилиши ва сифатини назорати 
Йигириш машиналарини момиқ ва чангдан тозалаш 
Авваллари машиналарни момиқ ва чангдан тозалаб туриш учун ип 
йигирувчининг тахминан 50% вақти сарф бўлар ва бу иш сермеҳнат 
эди. Фан ва техника тараққиѐти бу ишларга чек қўйди ва ҳозир 

---

266 
ишлатилаѐтган 
ҳамма 
йигириш 
машиналарида 
бу 
ишлар 
механизациялаштирилган ва автоматлаштирилган.
Янги ишлаб чиқарилган йигириш машиналарида машинани 
автоматик ҳаво пуфлаб тозаловчи мосламалар қўлланилмоқда (194- 
расм). Улар ип йигирувчиларнинг ишини анча енгиллаштирди, яъни 
йигирувчиларнинг 25% вақти тежаладиган бўлди. Натижада 
йигирувчи учун кўпроқ машиналарда ишлашга имконият туғилди ва 
мехнат унумдорлиги ошди. Бу мосламаларнинг икки томонида полга 
етадиган узун енглар бўлади. Улардан чикаѐтган шамол машинанинг 
ҳамма қисмидаги момиқ ва чангни учириб юборади. Бу мосламаларда 
ҳаво пуфланадиган енглардан ташқари, ҳаво сўрувчи енглар ҳам бор. 
Бу енглар полдаги момиқ ва чангни ўзига тортиб олиб, махсус қутига 
йиғади. Ушбу қути вақт-вақти билан мосламадан олиниб, чанг ва 
момиқдан тозалаб турилади.
194-расм. Ҳалқали йигириш машинасида момиқ ва чангни тозалаш 
қурилмаси 
Машинасозлик фирмалари ҳар бир йигириш машинаси учун алоҳида 
чанг ва момиқдан тозаловчи мосламалар ўрнатишни тавсия қилмоқда 

---

267 
ва 
бундай 
мосламалар 
йигириш 
машиналарини 
тозалашда 
муваффақиятли ишламоқда. 
Мичкани тутиб колувчи мосламалар 
Йигириш машинаси ишлаѐтганда пахта толаси (пилта ѐки пилик) дан 
чиққан момиқ (энг калта толалар) цилиндрларнинг устки валиклари 
сиртига ўтириб, уларнинг сиртида маълум тола қатлами ҳосил бўлади. 
Бу қатлам ип йигириш жараѐнига халақит беради. Шунинг учун иш 
жараѐнида хамма цилиндр ва валиклар тозаловчи тахтача ѐки валиклар 
ѐрдамида тозалаб турилади. Цилиндрлар остига ўрнатилган тахтачалар 
ва устки валиклар сиртига мовут қопланган бўлиб, толалар (момиқлар 
ва чанг) шу валикларга ѐпишиб қолади. Йигирувчи вақт-вақти билан 
валикларни момиқдан тозалаб туради. Ип узилганда ҳали ипга 
айланмаган пилта (мичка) ни тутиб қолувчи мосламалар кенг 
қўлланилмоқда. Ип узилганда ҳосил бўлган мичка бу мослама орқали 
вентилятор ѐрдамида тортиб олинади. Машинанинг охирига тола 
йиғувчи қути ўрнатилган бўлиб, унда марказлашган ҳолда барча сўриб 
олинган мичкалар йиғилади. 
195-расм. Мичка тутиб қолувчи мослама тасвири 

---

268