А. Пирматов, С. Л. Матисмаилов, Қ.Ғ

5.5. Пиликлаш машинасига хизмат кўрсатиш ва сифат назорати
Пиликлаш машиналарида операторлар ишлайди. Улар пилтаси 
тугаган тазлар ўрнига пилтали тазларни келтириб қўйишади, агар 
иккинчи ўтим пилик машинаси бўлса, у ҳолда рамкага пилиги тамом 
бўлган ғалтаклар ўрнига пилик тўла ғалтакларни қўяди, узилган 
пилта ва пиликларни улайди, пилик ўралиб тўлган ғалтакларни олиб, 
ўрнига бўш ғалтакларни ўрнатади, машинани тозалаб туради. Баъзан 
тўлган ғалтакларни махсус ишчилар алмаштиради. Битта оператор 
камида битта ѐки иккита пиликлаш машинасида ишлай олиши 
мумкин.
Пиликлаш 
цехида, 
асосий ишчи-операторлардан ташқари, 
комплект уста ѐрдамчилари ҳам бўлади. Комплект — бу цехнинг 
маълум участкаси бўлиб, унда маълум миқдорда машиналар бўлади. 
Цех бир нечта комплектга бўлиниб, уларга алоҳида-алоҳида мастер 
ѐрдамчиси тайинланади. Мастер ѐрдамчисининг асосий вазифалари 
комплектдаги ишчиларни иш ўринларига тақсимлаш, уларнинг иш 
ўринларини тўғри бажаришларини текшириб туриш, машиналарнинг 
техник ҳолатини аъло даражада сақлаш ва уларнинг бетўхтов 
ишлашини таъминлашдир. Уста ѐрдамчиси машинадан максимал 
фойдаланишга ҳаракат қилиши лозим. Бундан ташқари, у 
машиналарнинг ўз вақтида таъмирланишини кузатиб туриши ва ўзи 
махсус график асосида ҳар бир пиликлаш машинасини бир ойда бир 
марта профилактик таъмир қилиши керак. У комплект режанинг 
бажарилиши 
ва 
маҳсулот 
сифатининг 
яхшиланишига 
ҳам 
жавобгардир. Мастер ѐрдамчиси комплект ва цехда тозаликка ҳамда 
меҳнат интизоми ва маданиятини кутаришга катта аҳамият бериши 

---

209 
керак. У смена иши бошланмасдан 20—30 мин эртароқ ишга келиб, 
сменани қабул қилиб олиши ва смена иши тамом бўлмасдан 
комплектни иккинчи сменага тайер қилиб, ўзидан смена олувчига 
топшириши керак. 
Шундай қилиб, комплект смена уста ѐрдамчисининг вазифалари 
кўп бўлиб, уларнинг малакаси комплект, цех ва корхона режасининг 
бажарилишига ва маҳсулотнинг сифатига катта таъсир қилади.
Машиналар яхши, бетўхтов, серунум ишлаб сифатли маҳсулот 
ишлаб чиқариши учун уларнинг ҳолатига доимо қараб туриш ва 
уларнинг техник ҳолатини яхшилаш лозим.
Бунинг учун, аввало, машинада ишловчилар хар сменада соатбай 
график асосида машина ҳолатига қарайдилар: машиналарни момиқ ва 
чангдан тозалайдилар. 
Махсус инструкцияга кўра машина органлари машина мойи билан 
мойлаб турилиши керак. 
Ҳар қайси машина бир хафта ишлагандан сўнг 40—45 мин тўхтатиб 
қўйилади ва уни тозаловчи бригада тозалайди. 
Уста ѐрдамчиси ўз комплектидаги машиналарни график бўйича бир 
ойда бир марта профилактик таъмирлиб туради. 
Таъмирлаш 
бўлимининг 
ишчилари 
махсус 
график 
бўйича 
машиналарни жорий ва мукаммал таъмирлаб туришади. Агар 
корхонада иш икки сменали бўлса, машиналар 6 ойда 1 марта, уч 
сменали бўлганда эса 4 ойда бир марта жорий таъмир қилинади. 
Машиналарнинг мукаммал таъмири 2 йилда бир марта ўтказилади. 
Пиликлаш машинаси таъмирдан чиққандан сўнг ҳар томонлама 
текширилиб, қабул қилиб олинади. Жорий таъмирдан чиққан 
машиналарни таъмирчилар бригадаси ва таъмир устасидан уста 
ѐрдамчиси ҳамда смена устаси қабул қилиб олади. Мукаммал 
таъмирдан чиққан машинани таъмирлаш бўлими бошлиғидан цех 
бошлиғи қабул қилиб олади. Топшириш вақтида таъмирчилар бри-

---

210 
гадаси, таъмир устаси, смена устаси ѐрдамчиси ҳам қатнашишади. 
Одатда, 
таъмирдан 
чиккан 
машиналарга 
таъмир 
сифатини 
билдирадиган камчиликлар қайдномаси тузилиб, унда таъмирга 
«аъло» ѐки «яхши» деб баҳо берилади. Агар таъмир «қониқарли» 
баҳога қилинган бўлса, машина қабул қилинмайди ва таъмирчилар уни 
қайтадан таъмир қилишади. Машиналарни аъло ва яхши таъмир 
қилганлари учун таъмирчилар мукофотланишади.
Таъмирдан чиққан машиналардан олинган маҳсулотнинг сифати 
лабораторияда текширилади. Бу текшириш натижалари нормал 
бўлгандагина машинани қабул қилиб олишга тавсия этилади. 
Пиликлаш машиналарига қаров машиналардан техник фойдаланиш 
қоидалари (ПТЭ) асосида олиб борилади. 
Ҳозирги 
вақтда 
тўқимачилик 
корхонасидаги 
машиналарни 
таъмирлашда ишлаб чиқарувчи фирма сервис маркази хизматидан ҳам 
фойдаланишмоқда.