9-боб ишлаб чиқариш босқИЧЛАРИ ВА ишлаб чиқариш функциясидаги ҳаражатлар

9-боб ИШЛАБ ЧИҚАРИШ БОСҚИЧЛАРИ ВА ИШЛАБ ЧИҚАРИШ ФУНКЦИЯСИДАГИ ҲАРАЖАТЛАР

9.1.Ишлаб чиқаришнинг рационал ва иррационал босқичлари.

Ишлаб чиқарувчи ўз фаолиятини бошлаш пайтида даставвал қуйидаги саволларга жавоб бериши лозим: «Қанча миқдорда маҳсулот ишлаб чиқариш керак»? ёки маълум бир миқдорда ресурслар мавжуд бўлган шароитда: «Ресурслардан фойдаланишнинг қайси даражаси энг юқори даражада фойда олиш имконини беради»? Бундан ташқари қанча ишлаб чиқариш тўғрисида қарор қабул қилингунга қадар ишлаб чиқариладиган маҳсулотнинг таннархи ва қийматини билиш ҳам мақсадга мувофиқ. Лекин ишлаб чиқарувчида бу турдаги маълумотлар бўлмаса ҳам ишлаб чиқариш функциясини рационал ва иррационал деб синфлаштириладиган ишлаб чиқариш босқичларига бўлиш мумкин ва бу 9.1-чизмада акс эттирилган.

9.1-чизма. Ишлаб чиқариш босқичлари

Stage III

Stage I



irrational

I-босқичда, яъни (0) нуқтадан (А) даражасигача ҳеч қандай ресурсдан фойдаланилмайди ҳамда бу ерда МРР=АРР ва АР унинг энг юқори даражаси ҳисобланади. А нуқта энг юқори даражадаги(максимал) физик(техник) самарадорлик нуқтаси ҳисобланади. Бу нуқтада ўртача физик маҳсулот энг юқори даражада бўлади. Агар биз тезлик билан ўз ишлаб чиқаришимизни бошламоқчи бўлсак, маҳсулотни кўпи билан А нуқтасигача ишлаб чиқарамиз, чунки ҳар бир қўшилган ресурс ўртачадан юқори ҳисобланган маржинал маҳсулот олиш имконини беради. Агар биз ҳар бирлик ресурс ҳисобига энг юқори даражда маржинал маҳсулот(В) олишга қарор қилсак ҳам камаювчи натижа қонуни бунга йўл қўймайди. Лекин ҳар бир қўшилган ресурс бирлиги ҳисобига олинаётган маҳсулот камайиб борган тақдирда ҳам биз ресурсларни МРР=АРР нуқтасигача ишлатишни давом эттираверамиз. Мисол сифатида қуйидаги ҳолатни келтириш мумкин: сиз тест топшириғини ечиш учун 100 балл олишни ҳоҳласангиз ва ҳар бир дастлабки топширилган тест ўртача баллдан юқори бўлади ва натижада ўртача баллни кўпайтиради. Шундай қилиб, биз биламизки, бизнинг МРР(навбатдаги тестнинг баллар йиғиндиси) АРР(тестнинг ўртча балли)дан юқори бўлганда МРР=АРР бўладиган нуқтагача ишлаб чиқаришни тўхтатиш норационал ҳисобланади; шундай қилиб А босқичи ишлаб чиқаришнинг норационал босқичи ҳисобланади.
Ўз-ўзидан равшанки, III-босқич ҳам ишлаб чиқариш учун норационал ҳисобланади. III-босқич ТРР нинг энг юқори нуқтасида МРР 0 га тенг бўлганда бошланади. Бу нуқтадан бошлаб ҳар бир қўшилган ресурс умумий ишлаб чиқариш даражасини пасайишига олиб келади ва бу ишлаб чиқаришнинг мазкур босқичида фойдани максималлаштиришнинг имкони йўқлигидан далолат беради. Бу қарор маҳсулот нарҳлари тўғрисида маълумот бўлмаган ҳолатда қабул қилиниши мумкин.
II-босқич ишлаб чиқаришнинг рационал босқичи ҳисобланади, яъни мазкур босқичда ресурслардан фойдаланилганда фойда максимал даражада бўлади. II-босқичда ресурслар даражаси МРР=АРР даражадан МРР= 0 бўлган даражагача ТРР максимал ҳисобланади.
Бизнинг келгуси мунозарадаримизда ишлаб чиқариш функциясининг II-босқичидаги ишлаб чиқариш жараёни кўриб чиқилади. Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришида турли хил вариациядаги ресурслар ишлаб чиқариладиган маҳсулотнинг баҳосига(таннарҳига) ва миқорига қай даражада таъсир қилишини билиш муҳим аҳамиятга эга.
Ишлаб чиқарилган маҳсулот таннарҳини билиш учун биз ресурслар сотиб олинган нарҳлар билан ишлаб чиқарилган маҳсулот нарҳларини солиштиришимиз лозим.

8.