9-боб ишлаб чиқариш босқИЧЛАРИ ВА ишлаб чиқариш функциясидаги ҳаражатлар

Натижавий концепция

Ресурслар учун қилинадиган ҳаражатлар қиймати аниқлаб олингандан сўнг етишмай турган маълумот бизга ресурслардан фойдаланишнинг ҳар бир альтернатив даражасида қанча миқдорда маҳсулот ишлаб чиқариш керак деган саволга жавоб топишга имкон беради. Ишлаб чиқарилган маҳсулот ҳажми ялпи маҳсулотнинг физик кўринишдаги қиймати ҳисобланади ва бунда ҳаражатлар чиқариб ташланганда фойда аниқланади. Бизнинг ҳисоб китобларимиз учун зарур бўлган ягона маълумот олинган ялпи маҳсулотнинг баҳоси Р_у ҳисобланади.

Олинадиган ялпи маҳсулотга асосланган натижавий концепция

Ишлаб чиқарилган маҳсулот учун олинадиган даромад ялпи маҳсулот(TR) қиймати деб аталади ва 9.6-жадвалда кўрсатилган.
Ялпи маҳсулот(MR) маржинал баҳосининг концепцияси иқтисодий таҳлил учун жуда фойдали ҳисобланади. MR ҳар бир маҳсулот бирлиги(физик ҳажмда акс эттирилган) ҳисобига олинган ялпи маҳсулотнинг қўшимча қиймати сифатида аниқланади; мукаммал бозор шароитида буни Р_у билан белгилаш мумкин. Ялпи маҳсулотнинг ўртача нарҳини ҳам Р_у орқали ифодалаш мумкин, чунки бизнинг мисолимизда ҳар бир маҳсулот бирлиги ҳисобига бир хил баҳо олинган. Бу концепция 9.7-чизмада кўрсатилган.
9.6-жадвал. Натижавий концепция асосида ҳисобланган ялпи маҳсулот.

Y	TR	(TR/∆Y) MR	AR
1	2		2
		2
2	4		2
		2
3	6		2
		2
4	8		2
		2
5	10		2
		2
6	12		2

9.7-чизма. Натижавий концепция асосида ҳисобланган ялпи маҳсулот киймати.

Фойдаланиладиган ресурсларга асосланган натижавий концепция

Шу пайтгача биз ишлаб чиқариш жараёнидага ҳаражатлар ва олинадиган маҳсулот ўртасида физик боғлиликни белгилаб берадиган ишлаб чиқариш функциясидан фойдаландик. Бизнинг олдимизда турган эндиги вазифа бу концепция қандай қилиб ҳаражатлар концепциясига ўтишини аниқлашдан иборат. Бунда тўла ялпи маҳсулот(TRP), ўртача ялпи маҳсулот (ARP) ва маржинал ялпи маҳсулот(МRP) каби янги кўрсаткичлардан фойдаланилади. 9.7.-чизмадан бу кўрсаткичларишлаб чиқариш функцияси қисмларини маҳсулот баҳосига Ру кўпайтириш орқали олинганлигини кўриш мумкин. Биз буни амалга оширганимизда графикда кўрсатилган маълумотни акс эттириш учун маҳсулот миқдорини акс эттирадиган вертикал ўқни долларга ўзгартиришимиз лозим.

Шундай қилиб, биз ресурлардан фойдаланишнинг ҳар бир муқобил даражасида олинган ялпи маҳсулотнинг қийматини анқлашимиз мумкин. Натижада эса биз фойдани максималлаштириш учун қанча миқдорда маҳсулот ишлаб чиқариш деган саволга жавоб бериш учун яна бир қадам ташлаймиз.