Ушбу фан бўйича ўкдладиган маърузаларда энергетик ман-баларнинг ўзяапггириш муаммолари, электр энергиясини ишлаб чиšариш жараёнлари самарадорлигини ошнриш истиšболлари

Ўзгарувчан ток машиналари. 
Ўзгарувчан ток машиналарининг
(асинхрон моторлар) уч фазали тузилишидагилари жуда кенг тарқалгани 
сабабли, уларни қисқача асинхрон моторлар дейилади, яъни уч фазали сўзи 
қўшилмайди. Роторнинг тузилишига кўра асинхрон моторлар: 
1) қиcқа туташтирилган ва 2) фаза (контакт халқали) роторли моторларга 
бўлинади. Асинхрон моторларнинг статорига жойлаштириладиган уч фазали 
чулғамнинг тузилиши синхрон машинанинг чулғамидан фарқ қилмайди. 
Статор чулғами, кўпинча, қисқартирилган қадамли, икки қатламли 
тузилишда бўлади. Бу чулғамнинг учлари мотор шчитидаги қисмларга 
уланади. Бунда биринчи фаза чулғами 
, иккинчиси 
, учинчиси 
эса 
билан белгиланади.Чулғамни юлдуз ёки учбурчаклик схемаси 
билан қулайгина улаш учун учлари мотор шчитининг қисмларига 8.17-расм, 
а 
да кўрсатилгандек қилиб бириктирилади. 8.17- расм 
б
да мотор 
шичитидаги чулғам учларини юлдуз ва учбурчклик схемалари билан улаш 
кўрсатилган. 

---

 
Роторнинг ўзаги электротехник пўлат туникалардан йиғилади, сиртқи 
томони пазларҳосил қилувчи цилиндирдан иборат бўлади. Уюрма
токлардан ҳосил бўлувчи қувват исрофини камайтириш учун ротор ўзагини 
ташкил қилувчи ҳар бир пўлат туниканининг икки томони изоляцсияловчи 
лак билан қопланади. Қисқа туташтирилган роторли моторнинг ротор ўзаги 
пазларига алюминий ёки мис стерженлари (таёқчалари) жойлаштирилиб, 
уларнинг бош ва охирлари алюминий ёки мис ҳалқа билан ўзаро қисқа 
туташтирилади ротор (“Олмахон қафас”) ли асинхрон мотор дейилади. Фаза 
роторли моторларнинг ротор ўзаги пазларига статорники сингари уч фазали 
чулғам ўрнатилади. Моторнинг ишга тушириш токини камайтириш 
мақсадида ротор чулғами занжирига кетма-кет қилиб ташқи қаршилик 
киритилади.
Ротор чулғами юлдуз схемаси уланиб, унинг ҳар бир фазасига ташқи
қаршиликни киритиш учун айланувчи ротор валига учта ўзаро ва валдан
изоляцияланган ҳалқа ўрнатилади. Ротордаги фаза чулғамининг учлари учта 
ҳалқага уланиб, ҳалқалар эса қўзғалмас чўткалар орқали ишга тушириш 

---