Ушбу фан бўйича ўкдладиган маърузаларда энергетик ман-баларнинг ўзяапггириш муаммолари, электр энергиясини ишлаб чиšариш жараёнлари самарадорлигини ошнриш истиšболлари

Намуна. Электр энергияси манбалари турларини Кластер 
усулида изоҳлаш
. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Электр 
энергияси 
манбалари
Иссиқлик 
электр 
станциялари 
Гидро-
электр 
станциялар
 
Муқобил 
энергия 
манбалари
 
Газ 
Кўмир 
Мазут 
Сув 
Суюқлик 
Шамол 
Биогаз 
Қуёш 

---

 
Назорат саволлари 
1.Анъанавий электр энергия манбаларига қайси станциялар киради? 
2
.
Ноанъанавий электр энергия манбаларига қайси станциялар киради? 
3.ГЭС ларнинг фойдали иш коэффициенти нечага тенг? 
4.ИЭС ларнинг камчиликлари нимадан иборат? 
5.Қуёш электр станцияларнинг аҳамияти. 
6.Геотермал электр станцияларнинг энергия манбаси сифатида нима
ишлатилади? 
7.Магнито-гидродинамик электр станцияларнинг афзалликлари. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
7-боб. Қайта тикланувчи энергия манбалари
ва улардан қишлоқ 
хўжалигида фойдаланиш имкониятлари ва истиқболлари 
 
7.1. Умумий тушунчалар 
Жаҳон энергетикасининг бирламчи энергия ресусларига эҳтиёж фақат 
кўмир, газ ва нефт ҳисобига қондирилса, бу ҳолда уларнинг захиралари 100-
150 йилга етади. Шунинг билан бирга кўмир, газ ва нефт кимё саноати учун
қимматбахо хом-ашё эканилигини эсимиздан чиқармаслигимиз керак
.
Маълумки Қуёшдан Ер шарига ҳар секундда 16,7-10
13
кДж энергия 
узатилиб турилади ва бу энергиянинг 40 фоизига яқини Ер устки қатламига 
етиб келади. Бу кўрсатгич ёқилғи ёки атом энергетикаси орқали олинадиган 
энергиядан ўн баробар кўпдир. Қуёш энергияси атроф муҳитни 
ифлослантирмайди ва бунда Ер шарининг иссиқлик баланси бузилмайди.
 
Ер 
шари аҳолисининг узлуксиз кўпайиб бориши ва уларнинг энергияга бўлган 
эҳтиёжини таъминлашда маълум мамлакатлар ва давлатларнинг энергетик 
хавфсизлиги борасида маълум қийинчиликлар ва муаммолар туғдиради. 
Ушбу юзага келган муаммоларни ноанъанавий энергия манбаларини (газ, 
кўмир, мазут) кўпайтириш ҳисобига ҳал этиш келажак авлоднинг энергетик 
хавфсизлигини таъминлашни янада хавф остига олади. Ушбу муаммоларни 
ечиш учун кўпчилик давлатларда уларнинг умумий энергобалансида 
ноанъанавий ва муқобил энергия манбаларидан фойдаланиш даражасини 
кўпайтириш орқали амалга оширилмоқда.
Қайта тикланувчи энергия манбалари (ҚТЭМ)дан фойдаланиш аҳамияти 
роли баҳолаганда маълум ҳақиқат – Ердаги органик ёқилғилар заҳирасининг 
тугалланишини, уларнинг ҳамма тезлашадиган сарфлаш суръатларини 
ошиши ва шунинг билан бирга алтернатив энергия манбаларини излаш 
заруратини, шунингдек, ёқилғи-энергетик ресурслар тежашнинг қаттиқ 
тартибини амалга оширишни ҳисобга олиш зарур. 
Бир қатор илмий ва техник исботланган ва қандайдир даражада бу 
муаммони ечишнинг рақобатлашувчи йўналишлари мавжуд. Келажак нуқтаи 

---

 
назаридан, маълум ривожланиш босқичида ҳозир энг иқтисодий 
самарадорликни таъминлайдиган йўналишни маъқул кўриб, янги энергия 
манбаларини излашнинг барча йўналишларини ривожлантириш зарурати 
бор. 
У ёки бу даражада энергетика билан боғлиқ бўлган ижтимоий-иқтисодий 
муаммоларни ечиш йўлларидан бири маҳаллий энергия ресурслари 
(ривожланган инфраструктурали туманлардаги кўмир, газ, нефт кичик 
заҳиралари) ни актив ўзлаштириш шунингдек, Ўзбекистон ҳудудида мавжуд 
бўлган экологик ҳавфсиз тикланувчи энергия манбаларидан масштабли 
фойдаланиш ҳисобланади. 
Ердаги органик ёқилғилар заҳирасининг тугалланишини, уларнинг ҳамма 
тезлашадиган сарфлаш суръатларини ошиши ва шунинг билан бирга 
алътернатив энергия манбаларини излаш заруратини, шунингдек, ёқилғи-
энергетик ресурслар тежашнинг қаттиқ тартибини амалга оширишни ҳисобга 
олиш зарур.