Tema Avtomatik boshqarishning asosiy turlari Reja

Uzluksiz 
ARSlarda
rostlanuvchi kattalik sistema zanjiri bo‘yicha uzluksiz o‘zgaradi va 
rostlanuvchi obyektga nisbatan rostlovchi miqdorning uzluksiz ta’sirini hosil 
qiladi.
Uzlukli rostlash sistemasida 
rostlanuvchi kattalikning uzluksiz o‘zgarishi 
boshqaruvchi va ijroetuvchi zvenolarga vaqti vaqti bilan ta’sir etadi.
Uzlukli sistemalar o‘z o‘rnida impulsli va releli (pozitsion) sistemalarga 
bo‘linadi. Agar sistemaning rostlovchi ta’siri o‘tayotgan vaqtning muayyan 
davrlarida beriladigan bir qator impulslardan iborat bo‘lsa, bu sistema impulsli 

---

rostlash sistemasi bo‘ladi. Bu sistemalarda impulslar parametrlari (amplituda, 
uzunlik va ishora) tengsizlik miqdoriga bog‘liq.
Agar ARS tarkibiga biror rele harakatidagi element kirsa, bu sistema releli 
rostlash sistemasi deyiladi. Rele elementining chiqish signali pog‘onasimon bo‘lib, 
kirish signali biror muayyan qiymatga etganda, u bir marta qayd qilingan holatdan 
ikkinchisiga o‘tadi. Rele elementlarining chiqish signali qayd qilingan qiymatlari 
soniga ko‘ra ARSlar ikki yoki ko‘p pozitsion bo‘ladi.
ARSlarning yana muhim hususiyatlaridan biri sistema parametrlarining vaqt 
mobaynida qanday o‘zgarishidir.
Agar ishlash jarayonida sistema parametrlari o‘zgarmasa sistema 
statsionar
sistema, aks holda esa 
nostatsionar
sistema deyiladi.
Sistemalarning yuqorida keltirilgan hususiyatlari kechayotgan jarayon 
matematik xarakteristikaining ko‘rinishini belgilab beradilar. Shu bilan birga 
deyarli barcha sistemalar inersionlik xossasiga ega ekanligini ham nazarda tutish 
kerak. Shuning uchun sistemalarda o‘tish jarayonini va barqarorlashgan rejimini 
kuzatish mumkin. Bunday hollarda matimatik xarakteristikaning eng maqbul usuli 
differensial tenglamalar (uzluksiz sistemalar uchun) va farq tenglamalaridir 
(diskret sistemalar uchun). Differensial tenglamaning ko‘rinishi ARS ega bo‘lgan 
asosiy xususiyatlariga bog‘liq. Eng oddiy hollarda bu doimiy koeffitsientli chiziqli 
differensial tenglamalardair.
Tashqi ta’sirlar (vazifa va g‘alayonli) xarakteriga ko‘ra determenik va 
stoxastik sistemalar sistemalar mavjud.