Tema Avtomatik boshqarishning asosiy turlari Reja

Oddiy
mo‘tadil (lokal) boshqarish tizimi.
Misol uchun yog‘ni 
dezodoratsiyalash jarayonida kelayotgan yog‘ni isitish qurilmasini ko‘raylik (rasm 
2.7). Haroratni ma’lum miqdorda ushlash kerak bo‘lsin: 
O 
t
0
D 
(IP) 
2.7-rasm 
IK
P t
b
1- obyekt; 2- obyekt haroratini aniqlovchi asbob, harorat kattaligini axborot 
signaliga aylantirish; 3-rostlagich; 4-ijrochi qurilma. 
Rasmda ko‘rinib turganidek, isitish obyektida (1) harorat birlamchi 
o‘lchagich - datchik (2) yordamida aniqlanib, signal rostlagich (3) ga uzatiladi, 
rostlagich (3) birlamchi o‘lchagich - datchik berayotgan harorat to‘g‘risidagi 
axborotni haroratning belgilangan qiymati bilan solishtiradi, farqini aniqlaydi va 
farqni kamaytirish haqidagi buyruqni ijrochi qurilma (4) ga beradi. Ijrochi qurilma 
(4) obyektga kelayotgan energiyani oshirib, yoki kamaytirib, uning haroratini 
o‘zgartiradi. Natijada haroratning belgilangan qiymatdan og‘ishi kamayadi. 
O‘zaro boglamli boshqarish tizimi
. Misol uchun gaz yoqib isitiladigan 
qurilmani ko‘raylik:
Uzluksiz ravishda gaz yoqish yo‘li bilan isitiladigan obyektda haroratni va 
sarfni alohida boshqarish mumkin (2.8 -rasm). Ammo obyektning haroratini 
1
2
3
4

---

berilgan qiymatda ushlab turish uchun gaz va yonishda ketadigan havoning 
sarflarining nisbati rostlanishi gazni meyorida sarflanish imkoniyatini beradi.
G
xavo
t 
G
gaz
t
b
4 
2.8-rasm. 
Yanada murakkabroq boshqarish tizimi. 2.8-rasmda ko‘rsatilgan o‘zaro 
bog‘lamli boshqarish tizimida obektning asosiy parametri – harorat birlamchi 
o‘lchov asbobi D
3
bilan o‘lchanib, haroratning har bir vaqtdagi qiymatiga 
proporsional signal rostlagich R
3
ning solishtirish elementiga beriladi. Bu erda 
haroratning har bir vaqtdagi qiymati uning belgilangan qiymati bilan solishtiriladi 
va ma’lum bir qonuniyat bo‘yicha rostlash ta’sir signali ishlab chiqiladi. Bu ta’sir 
signali yoqish uchun berilayotgan gaz sarfini ijrochi qurilma IQ
1
yordamida 
o‘zgartiradi.
 
Yoqilayotgan gazning to‘liq yonishini ta’minlash uchun va rostlash sifatini 
yanada yaxshilash maqsadida xavo va gaz sarflari (G
x
,G
g
) nisbatini harorat 
bo‘yicha korreksiya kiritish yo‘li bilan rostlash maqsadga muvofiq bo‘ladi (2.9-
rasm). Bunda rostlagich R
2
ga xavo va gaz sarflari bo‘yicha axborot birlamchi 
o‘lchagichlar D 
2 
va D
1
dan beriladi. Rostlagich ikki sarf nisbatini rostlash bilan 
birga haroratni chetlashishi bo‘yicha ham korreksiya kiritadi. 
 
G
xavo
t 
G
gaz
4 
t
b
Obyekt 
IQ2 
D2 
Р
2
D1 
IQ1
R
3 
D
3
Obyekt 
IQ2 
D2 
R
2
D1