"kompyuterlashgan loyihalash tizimlari" fakulteti "elektronika va asbobsozlik" kafedrasi "qattiq jismli datchiklar"

Magnetorezistiv datchiklar- 
Bazi materialning (ko'pincha ferromagnitik) tashqi 
magnit maydonidagi elektr qarshiligi o'zgartirishiga moyilligi magnetorezistivlik 
deb ataladi 
 
14 - rasm 
 
8-Amaliy mashg‘ulot 
Xoll datchiklarini kontrollerlarga ulashni organish. 
Xoll effekti-
1879-yilda amerikalik fizik Edvin Xoll qiziq bir fizik tajriba 
o‘tkazdi. U yupqa to‘rtburchak oltin plastinani kuchli magnit maydoniga, ushbu 
magnit maydoni tekisligiga perpendikulyar tarzda joylashtirdi. Keling, x va x’ o‘sha 
tilla to‘rtburchakning ikkita qarama-qarshi tomonini ifodalasin; y va y‘ esa qolgan 
yana ikkita qarama-qarshi tomoni bo‘lsin. Olim tilla to‘rtburchakning x va x’ 
tomonlariga batareykaning qutblarini uladi va tok x yo‘nalishda oqishni boshladi. 
Shunda Xoll hayrat bilan shuni kuzatdiki, y va y’ tomonlar orasida ham muayyan 
elektr kuchlanishi yuzaga keldi. Ushbu kuchlanish esa, tokning zichligi va magnit 
maydoni qiymati Bz ning ko‘paytmasiga proporsional ekan. Ko‘p yillar mobaynida, 
Xoll effektidan amaliy foydalanish sohasini topish qiyin bo‘ldi. Chunki, bunda hosil 
bo‘layotgan kuchlanish qiymati juda past edi. Lekin, ushbu effekt, XX-asrning 
ikkinchi yarmida butun dunyo bo‘ylab son-sanoqsiz sondagi ilmiy tadqiqotlar va 
tajriba-sinov ishlanmalarida anchayin foydali manba sifatida qo‘llanildi. Aytish 
joizki, Xoll tomonidan bunday past kuchlanishni kashf qilishi, elektron kashf
qilinishidan naq 18-yil avvalroq sodir bo‘lgan edi. 
Xoll konstantasi RH - induksiyalangan elektr maydoni Ey ning, tok zichligi jx va Bz 
ko‘paytmasi bilan o‘zaro nisbatiga teng: 

---

13 – rasm datchikni ishlash sxemasi 
Xoll datchigi amaliyotda.
Tok datchigi 
Taxometr 
Vibrasiya datchigi 
Ferromagnetiklar detektori 
Burilish burchagi datchigi 
Kontaktsiz Potensiometr 
Doimiy dvigatellarda 
Sarf datchigi 
Xolat datchigi 
Aylanish chastotasini o’lchash 
Klapanlarni xolati datchigi