Toshkent «noshir» 2017

Munitsipal obligatsiyalar (mahalliy zayomlar
obligatsiyalari)
Bunday obligatsiyalarning emitentlari sifatida O‘zbekiston
Respublikasining milliy – davlat va ma’muriy – hududiy
tuzilmalarining hokimiyat idoralari qatnashishi mumkin.
Obligatsiyalarni chiqarish to‘g‘risidagi qaror davlat hoki-
miyatining mahalliy idoralari: Qoraqalpog‘iston Respublikasi
Vazirlar Kengashi, viloyatlar, shaharlar, tumanlar hoki-
miyatlari tomonidan qabul qilinadi.
Munitsipal obligatsiyalarni chiqarishning eng asosiy masa-
lalaridan biri – bu ularni ta’minlash masalasidir. Shunga
ko‘ra ular qoplanishning quyidagi asosiy manbalari bilan
chiqarilishi mumkin:
Qarzlarni to‘lash to‘g‘risidagi umumiy majburiyat za-
mirida. Bunday obligatsiyalar bo‘yicha majburiyatlarning
bajarilishi hokimiyat idorasining obligatsiyalarning keyingi

---

20
21
so‘ndirilishi va ular bo‘yicha foizlar to‘lanishi uchun mahalliy
budjetning qandaydir aniq manbalarini biriktirmasdan
soliqlar, bojlar, ijara to‘lovlari va boshqa to‘lovlarni undirishga
qodirligi bilan ta’minlanadi.
Soliq qudrati chegaralangan qoplashning umumiy
majburiyati zamirida. Ushbu holatda davlat hokimiyati
idoralari mahalliy budjetga tushumlarning qaysi bir turi
hisobiga kelajakda obligatsiyalar egalari oldidagi majbu-
riyatlarning bajarilishi ta’minlanishini belgilaydi.
Maqsadli tushumlar zamirida. Obligatsiyalarni chiqarish
shartlarida aniq loyiha ko‘rsatiladi, uni amalga oshirishga
qimmatli qog‘ozlarning xaridorlaridan olingan mablag‘lar
yo‘naltiriladi va u obligatsiyalarning egalari oldidagi majbu-
riyatlarning bajarilishi uchun ma’lum daromadlar keltirishi
lozim. Bu munitsipal mulk obyektlari (aeroportlar, vokzallar,
bunda terminaldan foydalanganlik uchun to‘lov so‘ndirish
manbasi hisoblanadi), mahalliy elektr stansiyalari, gaz
o‘tkazgichlar, suv o‘tkazgichlar, issiq suv o‘tkazgichlar,
yo‘llarning qurilishi (to‘lov manbasi ko‘rsatilgan xizmatlar
va foydalanish huquqi uchun muayyan iste’molchilar
tomonidan to‘langan to‘lovlar), kasalxonalar, istiroxat bog‘lari,
o‘yingohlar, munitsipalitet (hokimiyat)ning boshqa to‘lovli
jamoat obyektlarining qurilishi bo‘lishi mumkin.
Bunday qimmatli qog‘ozlarni chiqarish shartlarida
keladigan daromadlarning qaysi qismi obligatsiyalar egalari
oldidagi majburiyatlarni so‘ndirishga va qaysi biri daromadlar
keltirayotgan obyektdan foydalanishning joriy xarajatlarini
qoplashga hamda munitsipalitetga yo‘naltirilishi haqida
kelishib olinadi.
Bozor iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlarda munitsipal
obligatsiyalar, odatda, banklar, nufuzli firmalar kafolati ostida
chiqariladi va birinchi darajali aksiyalar darajasida
baholanadi. Ular juda ommabop bo‘lib, eng foydali
investitsiya aktivlaridan biri hisoblanadi.
Ayni paytda sobiq Ittifoq mamlakatlarida bo‘sh turgan
pul mablag‘larini jalb qilishning mazkur g‘oyat foydali
usulidan foydalanilmayapti. Buning asosiy sababi munitsipal
obligatsiyalarni chiqarish konsepsiyasini ishlab chiqishga
qodir bo‘lgan malakali kadrlarning yo‘qligi, mahalliy
hokimiyatlarning o‘z bo‘yniga bepul majburiyatlar o‘rniga
to‘lovli majburiyatlar olishni xohlamasligi, mahalliy
budjetlarning davlat budjetlaridan subsidiyalashning eskirib
qolgan amaliyoti (munitsipal obligatsiyalarni chiqarish
loyihasini ishlab chiqish va uni joriy etish – «bosh og‘riq»,
qaysiki bu yuqoridan keladigan dotatsiyalarni qisqartirib
qo‘yishga olib keladi) va h.k.
O‘zbekistonda mahalliy zayomlar obligatsiyalari amalda
qo‘llanilmayotganligiga qaramay, ularni chiqarishning
istiqboli g‘oyat yuksak. Munitsipal zayomlar bo‘yicha mab-
lag‘larni to‘plash muvaffaqiyatining jiddiy omili respublikada
o‘zini o‘zi boshqarish. idoralarining ajoyib muassasasi –
mahalla qo‘mitalarining mavjudligidir. Hokimiyatlarning
mahalla qo‘mitalari bilan ishlashini faollashtirish, ularga
mahalliy zayomlar obligatsiyalarini sotish orqali obodonchilik
va ijtimoiy obyektlarni qurish bo‘yicha turli loyihalarni ishlab
chiqish borasida ko‘maklashish yaqin kelajakda o‘zining
g‘oyat sezilarli natijalarini bergan bo‘lar edi.