Toshkent «noshir» 2017

Qimmatli qog‘ozlar bozorida investorlar huquqlarining
himoya qilinishi
Fond bozorining davlat tomonidan nazorat qilinishi jara-
yonida litsenziyalash muhim rol o‘ynaydi. Litsenziya – bu
muayyan faoliyat turini amalga oshirish uchun (xususan,
qimmatli qog‘ozlar bozorida) ruxsatnomadir. Litsenziyalar
muvofiq yuqorida qayd etilgan komissiyaning negizida
O‘zbekiston Respublikasi Davlat mulki qo‘mitasi qoshidagi
Qimmatli qog‘ozlar bozori faoliyatini muvofiqlashtirish va
nazorat qilish markazi (keyingi o‘rinlarda Markaz) tuzildi.
U viloyatlarda Davlat mulki qo‘mitasining hududiy
bo‘linmalari tarkibida o‘zining hududiy bo‘limlariga ega.
Markaz faoliyatining asosiy vazifalari va yo‘nalishlari
quyidagilardan iborat:
— qimmatli qog‘ozlar bozorini shakllantirish, rivojlan-
tirish, nazorat qilish va tartibga solish sohasida davlat siyo-
satini amalga oshirish;
— respublikada ro‘yxatga olingan qimmatli qog‘ozlar
nashrlari va fond bozori ishtirokchilarining yagona reestrini
yuritish, qimmatli qog‘ozlar bozorining tuzilmasi, uning ri-
vojlanishi haqidagi ma’lumotlar bazasini barpo etish, qim-
matli qog‘ozlar muomalasini tartibga solish, hisobga olish
va hisobotlarni tashkil qilish;
— qimmatli qog‘ozlar to‘g‘risidagi qonun hujjatlarining
barcha davlat organlari va subyektlar tomonidan bajarilishini
ta’minlash hamda uni nazorat qilish;
— respublika va horijiy emitentlar qimmatli qog‘ozlarini
chiqarish hamda ularning milliy va xalqaro bozorlarda
samarali muomalada bo‘lishi uchun zarur shart-sharoitlarni
ta’minlovchi me’yoriy hujjatlarni ishlab chiqish;
— qimmatli qog‘ozlar bilan operatsiyalarni amalga oshi-
ruvchi sarmoyadorlar — yuridik hamda jismoniy shaxslarning
huquq va manfaatlarini himoya qilish;
— sarmoyadorlar va jamoatchilikni qimmatli qog‘ozlar
bozorining ahvoli hamda uning ishtirokchilari to‘g‘risida
keng xabardor qilish;
— qimmatli qog‘ozlar bozorining samarali infratuzil-
masini tashkil qilishda ishtirok etish;
— vazirliklar, idoralar, mahalliy boshqaruv idoralari, qim-
matli qog‘ozlar bozorining professional va noprofessional
ishtirokchilari faoliyatlarini muvofiqlashtirish.

---

192
193
ratsiyalar o‘tkazishning to‘g‘riligini nazorat qiladi, O‘zbe-
kiston hududida horijiy emitentlar qimmatli qog‘ozlarining
muomalaga kiritilishi qoidalariga va me’yorlariga rioya
etilishini nazorat qiladi, ushbu qoidalar va me’yorlarni buzgan
shaxslarga nisbatan qonunda ko‘zda tutilgan choralarni
qo‘llaydi.
Markaz qimmatli qog‘ozlarning bir maromda muomalada
bo‘lishini ta’minlashda bozorni barcha subyektlarining sa’y-
harakatlarini birlashtirishga da’vat etilgan organ bo‘lib, u
fond bozori ishtirokchilarining faoliyatini muvofiqlashtiradi,
mazkur bozorda professional faoliyatning amalga oshirilishiga
qo‘yiladigan yagona talablarni, qimmatli qog‘ozlar bilan
operatsiyalarni bajarish qoidalarini, qimmatli qog‘ozlar bilan
operatsiyalar o‘tkazish hisobi va hisobotlarining andozalarini
ishlab chiqadi, qimmatli qog‘ozlar bozori professional ishti-
rokchilari birlashmalari (uyushmalari)ning faoliyatini muvo-
fiqlashtiradi hamda qonuniy va me’yoriy hujjatlarning ijro
etilishi, qimmatli qog‘ozlarni chiqarish, ularga ruxsat berish,
ularning muomalasi va saqlanishini birxillashtirish, hisob va
hisobotlar, qimmatli qog‘ozlar bilan operatsiyalar o‘tkazish,
ushbu bozor ishtirokchilari faoliyatini nazorat qilishni ta’min-
lashga yo‘naltiradi.
Markaz qimmatli qog‘ozlar bozori ishtirokchilari faoli-
yatini oldindan va keyinchalik nazorat qilish imkonini
beruvchi keng vakolatlarga ega. Xususan, u fond birjalarining
emitentlaridan ustavlar, qoidalar, tartiblar, yo‘riqnomalar,
tuzilishi va e’lon qilinishi shart bo‘lgan namunaviy hujjat-
larning nusxasini talab qilish huquqiga ega. Markaz to-
monidan emitentlar hamda fond bozorlarining boshqa
ishtirokchilari buxgalterlik hujjatlarining qimmatli qog‘ozlar
va ular bilan amalga oshiriladigan operatsiyalar haqida e’lon
qilingan axborotning turliligi nuqtayi nazardan tekshiruvlari
o‘tkazilishiga ruxsat etiladi. Markaz sarmoyadorlar va boshqa
ishtirokchilarning ularning qimmatli qog‘ozlar emissiyasi,
respublikada fond bozorini tartibga solish uchun mas’ul
bo‘lgan organ tomonidan beriladi. Bunda investitsiya muas-
sasasi yoki fond birjasi tomonidan qonun hujjatlari buzilganda
ushbu organ o‘zi bergan litsenziyani chaqirib olish yoki
uning harakatini vaqtinchalik to‘xtatib qo‘yish haqida qaror
qabul qilishi mumkin.