1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
2.7.1. Viruslarni amaliy maqsadlarda ishlatilishi imkoniyatlari 
 
Viruslarni 
kasallik 
qo‘zg‘atib faqat zarar keltiruvchi biologik
mavjudotligidan tashqari ularni bu xususiyatlarini 
foydali tomonlarga
ham 
yo‘naltirish mumkinligi olimlar tomonidan ishlab chiqilgan va chiqilmoqda, 
jumladan, ulardan foydalanib har xil yuqumli kasaliklarga qarshi kurash choralari 
ishlab chiqilmoqda. Jumladan, qorin tifi va dizenteriyaga qarshi ularni faglari 
ishlatilmoqda (fagoterapiya). Ayniqsa antibiotiklarga qarshi bakteriyalarni 
turg‘unligi oshib borgan sari viruslarni bakteriyalarga qarshi ishlatish yo‘nalishi 
virusologiyadagi eng ustivor yo‘nalishlardan bo‘lishi mumkinligi virusologlarni 
diqqat markazidadir. Bakteriofaglarni ajratish uchun tanlangan tashqi muxitdan 
olingan yoki bakteriya kulturasi (namuna) bakterial filtrdan o‘tkaziladi va olingan 
filtrat eng sezgir bakteriya muxitiga qo‘shiladi. Ma’lum vaqt, ma’lum 
temperaturada inkubatsiya qilinadi. Inkubatsiya davri tugagandan so‘ng bakteriya 
mazkur muhitda o‘smasa, bu oziqa muhitida fag borligini ko‘rsatadi. Oziqa 
muhitdagi fagni bakterial filtr orqali filtrllash yordamida tozalangan fag 
zarrachalarini ajratib olinadi. Agar bakteriyaning o‘sishi kuzatilsa, albatta 
muhitda mazkur bakteriya fagining yo‘qligidan dalolat beradi. Bakteriyalarning 
fagga bo‘lgan sezgirligiga qarab ularni fagotiplarga bo‘linishida ishlatiladi. 

---

 
 
34 
Bunda bakteriyalarni faglarni lizis qilishiga qarab tiplarga ajratiladi 
(fagotipirovanie).
 
Uning uchun xususiyati o‘rganilayotgan bakteriyalarni (yoki shtammini) Petri 
likopchasidagi agar ozuqa muhitiga “gazon” – bir tekis qilib ekiladi. So‘ngra 
unga o‘rganilayotgan fagni tomiziladi va inkubatsiya qilinadi. Inkubatsiya 
qilinishi tamom bo‘lgandan so‘ng esa Petri likopchasidagi hosil bo‘lgan “steril 
shaffof dog‘lar” (“blyashkalar”) hisoblab chiqiladi. Lizis qilish natijasiga qarab 
fag tipi (fagovar) aniqlanadi, ya’ni mazkur variant bakteriyani lizis qiluvchi faglar 
tipining ro‘yhati belgilanadi.