1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
 
30 
bo‘ladi. Bularni jami hayotni hujayrasiz darajada (nukleoproteidlar
molekulalaridan tuzilgan murakkab strukturalardagidek) hayot borligi ko‘rinadi.
 
2.6. Viruslarni kelib chiqishi haqidagi muammoli fikrlar 
 
Viruslarni evolyusion kelib chiqishi haqida ham turli fikrlar mavjud 
bo‘lib ulardan ba’zilari haqida quyida fikr bildiriladi. Viruslarni evolyusion 
nuqtai nazardan bir-biri bilan bog‘liqligini bilish, ularni klassifikatsiyasini tuzish 
asosida yotuvchi asosiy mezonlardan biri hisoblanadi. Eng haqiqatga yaqin 
gipoteza bu ularni hujayraning genetik elementlarini (nuklein kislotalari)
avtonom “xo‘jayin-hujayra”ga bog‘liq bo‘lmagan holda replikatsiyalanish
hususiyatiga 
ega 
bo‘lishidir. 
Viruslarni 
ko‘payishi 
ham 
boshqa 
organizmlarnikidan tubdan farq qiladi. Viruslar faqat tirik hujayradagina 
ko‘payaoladilar, “xo‘jayin-hujayra”dan o‘zlarining nuklein kislotalari va 
oqsillarini sintezi uchun foydalanadilar. Hujayra ichiga kirgan virusning oqsil 
qavati parchalanadi, uni nuklein kislotasi matritsa vazifasini bajarib, xo‘jayin-
hujayra ishtirokida virus o‘z nuklein kislotasi va oqsil qobig‘i va boshqa tarkibiy 
qismlarini sintez qiladi. Viruslar hujayradan hujayraga inert mavjudot kabi
o‘tadi, degan fikrlar mavjud edi va unga asoslanib, 
viruslar
 
hujayrali 
organizmlardan kelib chiqqan deb xulosa qilingan.
 
Viruslarni kelib chiqishi haqida oxirgi fan ma’lumotlari ko‘rsatishicha ular 
umumiy ajdodga ega bo‘lmagan 
yig‘ma guruh
deb hisoblanadi. Hozirgi kunda 
viruslarni kelib chiqishi haqida birqancha gipotezalar mavjud: 
DNK-tutuvchi 
yirik viruslar o‘z genomini salmoqli qismini yo‘qotgan murakkab hujayra 
parazitlaridan (mikoplazma va rikketsiylardan) kelib chiqqan
deb ham 
hisoblanadi (yuqorida aytilgan fikrning tasdig‘i desa ham bo‘ladi). Haqiqatdan 
ham, ba’zi yirik DNK-tutuvchi viruslar birinchi qarashda funksional fermentlarni 
ortig‘i bilan kodlantiradi, bu balki murakkab hayot formalaridan meros bo‘lib 
qolgan bo‘lishi mumkin. 
Aytib o‘tish joyizki, ba’zi virus oqsillarini bakteriyalar, arxeylar va 
eukariotlar oqsillari orasida hech qanday gomologiyaga (o‘xshashlikga) ega 
emasligi kuzatilgan. Bu esa mazkur guruhni avvaldan yaralganligidan darak 
beradi degan fikrlar mavjud. 
Bu haqda yana