1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

Virus RNK si sintezi substratlari.
Shu vaqtgacha virus RNK lari ichida
hujayra RNK sidan farq qiladigan noyob nukleotidlar topilmagan. Shuning 
uchun ham virus RNK si sintezi uchun ham hujayrada virus bilan kasallanishidan 
ilgari mavjud bo‘lgan substratlar ishlatiladi (ATF, GTF, UTF va STF). Shuning 
uchun substrat hosil qiladigan “ertagi” fermentlar sintezini hojati qolmaydi. 
Virus RNK sintezining fermentlari
. Virus RNK si sintezining fermentlari 
juda kam o‘rganilgan. Ba’zi mayda RNK tutuvchi Qβ va MS2 faglaridagina 
o‘rganilgan. Fag bilan kasallangandan so‘ng hujayrada fermentativ aktivlik
paydo bo‘ladi. Ozgina virus RNKsini matritsa sifatida ishlatib fermentativ 
aktivlik natijasida ribonukleozidtrifosfatlardan
 
yangi virus RNK si paydo bo‘ladi. 

---

 
 
155 
Bu ferment RNK- replikaza (RNK-sinetaza, virus RNK-polimerazasi, RNK- mute 
RNK- polimeraza) nomini olgan. Fag induksiyalangan RNK-replikaza juda katta 
spetsifiklikga egadir. Qβ tomonidan sintezlangan RNK-replikaza MS2 fagining 
RNK sini matritsa qilib taxminan 100 martagacha yomon ishlatadi. Ikkinchi 
tomondan esa, MS2 fagining replikazasi gomologik matritsa (MS2 fagining
RNK si)ni matritsa qilib Qβ fagining RNKsiga qaraganda 100 martagacha yaxshi 
ishlatadi. Fag replikazasi boshqa viruslarni RNK sini va hujayra RNK larini 
matritsa qilib umuman ishlata olmaydi. Demak fag replikazasi “o‘zini” RNK sini 
va “begona” faglarni RNK sidan ajrataolish xususiyatiga ega. Qβ fagining 
replikazasi toza holda ajratib olingan va qator xususiyatlari o‘rganilgan. Bu 
ferment ikki subbirlikdan tuzilgan – molekulyar massasi 130 000 bo‘lgan og‘ir 
va 80 000 molekulyar massaga ega engil subbirlikdan iborat. Bu subbirliklarni 
birortasi ham ayrim olinganda virus RNK si sintezini katalizlayolmaydi. Ammo 
og‘ir subbirlik poli-S ni matritsa qilib poliguanilkislotani (poli-G) kataliz 
qilaolish xususiyatiga ega.