1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

fiziologiik roli
haqida har xil fikrlar mavjud. Bir qator tadqiqodchilar replikativ 
forma virus “musbat” zanjirini sintezida qatnashadi deb taxmin qilishadi. Bu fikr 

---

 
 
157 
bo‘yicha Qβ fagining tozalangan replikativ formasini hosil bo‘lishini kataliz 
qiladigan reaksiyada ularni biri “musbat” zanjir va unga komplementar 
polinukleotid zanjirdan tuzilgani qo‘sh spiralli mahsulot hosil bo‘ladi. Shundan 
keyingina keyingi oraliq mahsulotlar, ya’ni yangi virus RNK lari hosil bo‘ladi. 
Keyingi tadqiqodlarni ko‘rsatishicha virus bilan kasallangan hujayrada 
“manfiy” zanjirchani faqat replikativ forma shaklidagina emas, balki hujayrada 
shunday struktura borki u ham “musbat”, ham “manfiy” zanjirlardan iborat, 
ultratsentrifuga qilganda replikativ formadan ilgariroq cho‘kadi va qisman 
RNKaza bilan parchalanadi. Ferment bilan ishlov berilgandan so‘ng replikativ 
formaga o‘xshab qoladi. Yuqorida ko‘rsatilagan va boshqa xususiyatlari, elektron 
mikroskopda olingan natijalar bu strukturani ikkizanjirli o‘zakka ega va unga
birqancha bir zanjirli uchastkalar yopishgan bo‘lib, bunday strukturaga 
replikativ o‘tmishdosh (replikativny predshestvennik
) deb nom berilgan. 
Ko‘pgina olimlarni fikricha replikativ o‘tmishdoshgina birzanjirli virus RNK si 
sintezida qatnashadi. 
N’yukastl kasalligi virusi bilan zararlangan hujayrada RNK ning “musbat” 
zanjir bilan birikmagan “manfiy” zanjirlari to‘planganligi aniqlandi. 
RNK tutuvchi viruslar bilan kasallangan hujayralarda RNK ning “manfiy” 
zanjirlarini bo‘lishi (replikativ forma, replikativ o‘tmishdosh tarkiblariiga kirgan 
yoki erkin xoldagi) shunday xulosa qilishga imkon beradi, ya’ni 
“manfiy”
zanjirlar “musbat” virus zanjirlar hosil bo‘lishida matritsa bo‘lib xizmat 
qiladi
. Qβ fagining tozalangan replikazasi sistemada ayrim holda ajratilgan 
“manfiy” zanjir bo‘lgandagina virus RNK si sintezini amalga oshiradi. 
Nazariy jihatdan komplementar matritsada birqancha “musbat” zanjir hosil 
bo‘lish sxemasi bo‘lishi mumkin.