Мавзу 1: Жисмоний тарбия назарияси ва методикаси ўқув фан сифатида

1. Максимал қувват зонаси. 
2. Субмаксимал қувват зонаси. 
3. Катта қувват зонаси.
4. Ўрта қувват зонаси. 
 
Бу зона баъзан кичик зоналарга бўлинади. 
Кишидан чидамлиликни талаб қиладиган машқлардаги функционал имкониятлар бир 
томондан, тегишли ҳаракат малакалари, техникани эгаллаш даражаси билан белгиланса, 
иккинчи томондан организмнинг аэроб ва анаэроб имкониятлари билан белгиланади.
Агар киши машқлар ёрдамида, масалан, югуришда ўзининг аэроб имкониятлари 
даражасини оширган бњлса, бу бошқа ҳаракатларни бажаришга югуришга, эшкак эшиш 
ва чанғида югуришига ҳам таъсир кўрсатади.
Чидамлиликни кўчириш, ҳаракат малакалари ўртасидаги ўзаро ҳамкорлик характери 
билан белгиланади. Иш қуввати кам бўлса, иш натижаси ҳаракат малакаларининг 
мукаммаллилиги даражаси ҳам шунчалик кам бўлади, кишининг аэроб имкониятларига 

---

55 
кўп боғлиқ бўлади. Иш қуввати жуда кам бўлганда (секин югуриш, чанғида бемалол 
юриш ва ҳ.к.) аэроб имкониятларнинг қиймати шунчалик катта бўладики, шунга ўхшаш 
ишлардаги чидамлик умумий характерда бўлиб қолади. Кўпгина машқлар, жумладан 
циклик машқларни бажаришдаги жисмоний юкламақуйдаги бешта компонент билан 
характерланади: 
1.Машқнинг абсолют шиддати (ҳаракат тезлиги) 
2.Машқнинг давом этиш вақти. 
3.Дам олиш интервалларининг давом этиш вақти. 
4.Дам олиш характери (фаол ёки пассив дам олиш ҳамда фаол дам олиш шакиллари) 
5.Машқнинг такрорлаш сони. 
Бу компонентларнинг биргаликда қўшилиб кетишига қараб организмни берадиган жавоб 
реакцияларининг миљдоригина эмас, балки асосий сифат хусусиятлари ҳам ҳар хил 
бўлади. 
Чидамлик ва уни тарбиялаш. 
2. Чидамлик турларининг туркумларга бўлиниши. 
Чидамлиликни аниқлашда, асосий факторлардан бири, мушак фаолиятини энергия 
билан 
таъминловчи 
механизмларнинг 
кучланишига 
боғлиқ. 
Микроэнергетик 
бирлашмаларнинг парчаланишига қараб жисмоний юкламамушак фаолиятини энергия 
билан таъминлашда ҳам кўп, тенг ёки узоқ таъсир кўрсатиши аэроб ва анаэроб 
жараёнларига ёки уларнинг комбинацияларига боғлиқ