florchilikning san o a tlash tirish talabi h ayotim izga «go'zallik» tushunchasi,
.z a m o n a v iy
uslub» tu sh u n ch asi kirib kelm oqda.
T a’kidlab o 'tilg a n m e ’m oriy insho o tlarn in g
kom pozitsion vositalarini
nson nigohi qabul qilishi va m e ‘m o rch ilikning obyektiv qonuniyatlari
ifatida k o ‘rishi m um kin.
M e ’m oriy-fazoviy shakllarning asosiy xususiyatlari
M e’m oriy-fazov iy shak llarning (jum ladan, binolar) tavsifi uchun zarur
)o‘lgan, bir q ato r k o ‘z ilg‘aydigan xususiyatlarga ega asosiy xususiyatlarining
lyrimlari ajratiladi.
1. G e o m e trik k o ‘rin ish — m e’m orchilik insho oti shaklining asosiy
cususiyati; u shakl o ‘lchovlarining uch fazo (kenglik,
balandlik, chuqurlik)
coordinatlarining o ‘zaro m unosabatlari bilan aniqlanadi. Agar uch o'lchov-
iing barchasi b ir-b irig a n isbatan ten g b o ‘lsa, shakl hajm li ko'rinishga ega
x>‘ladi. A gar b itta o ‘lchov qolgan ikkitasidan an ch a kam b o ‘lsa, shakl
ekis ko‘rinishga ega b o ‘ladi. A gar b itta o 'lc h o v qolgan ikkitasiga nisbatan
mcha katta b o ‘lsa, shakl chiziqli ko ‘rinishga ega b o 'lad i.
2. M e’m oriy shakl m iqdori — uning balandlik, kenglik, chuqurlik ko‘la-
ni xususiyatlari, o d am o ‘lchoviga va boshqa o ‘xshash shakllar nisbati bilan
}iyoslanadi.
3. Shaklning tom oshabinga nisbatan m uhitda joylanishi: frontal (to ‘g‘ri-
Jan, ro ‘p a ra d a n ), profil (y o n d a n ), g orizontal tom oshabinga yoki gorizont
:hizig‘iga n isb atan yaq in , uzo q ,
balan d , past.
4. B ino og'irligi, m e ’m oriy shakllariga taxm iniy ishlatilgan ashyolar
niqdoriga b o g ‘liq. Eng k atta og'irlik kub yoki sharsim on zich va kichik
,
5. Ashyoning fakturasi (xususiyatlari) — sath hajmining sifatini ifodalovchi
irxitektura shaklining asosiy xususiyatlari, tekstura (rasm) esa tekislikda ashyoning
chiziqli tuzilishini ifodalaydi (masalan, yog‘och, tosh, m arm ar teksturasi).
6. M e’m o rchilik kom pozitsiyalarida rang — tekislikda aks ettiruvchi
yoki yorug‘likni tarq a tu v ch i turli spektral tuslar xususiyatlari.
7. Y orug‘lik -soyalar vositasi — shakl tekisligida yorug1 va to ‘q joylar-
ning taqsim ini aniq lab beruvchi xususiyati. Y orug‘lik-soyalar
tom oshabin
nigohida arx itek tu ra shakllarini kuchaytiradi va yengillashtiradi.
M e ’m orchilik sh a k lla rin in g hajm va faktu rasi, y o ru g ‘lik y o 'n alish i
3urchagi gorizontal h am d a vertikal tekislikka nisbatan 45° b o ‘lsa, yanada
ajralib turadi. M e ’m oriy-fazoviy kom pozitsiyalarning (hajm li shakl ham da
utteryer) b adiiy obrazin i y aratishda tabiiy va su n ’iy yoritilish roli ayniqsa
muhimdir. Y orug'likning sifatli xususiyatlaridan to ‘g‘ri taralgan va aks etgan
binoning y o ‘nalishi va tabiiy m uhit sharoitiga bog'Iiq. T o ‘g ‘ri yo'naltirilgan
y°rug‘lik
b in o larn in g jan u b iy , sharqiy va g 'arb iy tarzlarini, interyerlarga
tePa yoki yondan tushayotgan yorug'Iik sifatida yoritilishi m um kin. U yaxshi
kayfiyat bahsh etad i, lekin o ‘quv va ish xonalarida ko ‘zni qam ashtiradi.
95
Tabiiy yorugMik e k r a r ^ aks e lt£ttirilganca yoritilfishni kuchaviiradi
Taralgan yorug‘lik o s m o n j ^ etgg^ a n d a shadbrni a jra tm a y d i,
shuning
uchun chuqur bo‘rtmalarn;,,.rljshcla q,./ jqo‘lianilmiy:i) l e k i n ishxonalaruchun
ju d a qulay.
M e ’mor inshootlarinin; -anija rini ,■ su n ’iy ycritlishi, k o ‘cha, xiyobonlar
yoritilishi darajasida q o 'lla -^ j va
bilan b q a q a to r m e ’moriy yodgor-
liklar ham alohida yoritilad:
yori,ritilish interycriarga ko'pgina yoritkich
asboblar, yoritilgan shiftlar
к taratuvchilari ja«dal sur’atlar bilan
kirib keldi. Taralgan yorug- ("nteryerlsl*arda shakla.-ning ycngillik illyuziya-
sini yaratadi. Yoritkich a s b o ^ interyeJp rla rid a
ay-in h o lla rd a , kompozitsion
m asalani yechim ida ishtirc* e:gan d a ,
as°siy te
m ustaqil ahamiyat kasb et
B archa ko‘rib o 'tilg an iTXrektura
g
shaklininj xususiyatlari,
murakkab
kom pozitsion qonuniyatlarir. ^ ratiliship i, ulam inijam ianganligi va birligida
ifoda etiiadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
