Microsoft Word Bolalar nevrologiyasi end doc

 
Insult turlarini qiyosiy tashhisi 
Asosiy qiyoslash mezonlari jadvalda keltirilgan. Insultning turlarini 
qiyosiy tashhisida KT, MRT ko‘rsatkichlariga tayaniladi.
Serebrovaskulyar kasalliklarda qo‘shimcha tekshirish usullari 
Serebrovaskulyar kasalliklarni klinik ko‘rinishlari bilan bir qatorda 
qo‘shimcha tekshiruv natijalari, ayniqsa sekin rivojlanuvchi bosh miyada qon 
aylanishining yetishmovchiligi kasalliklari va bosh miyada qon aylanishining 
o‘tkir buzilishlarini qiyoslashda katta ahamiyatga ega. Ambulator sharoitda 
arterial bosim dinamikada o‘lchanadi, EKG o‘tkaziladi, buyraklar faoliyatiga baho 
beriladi (umumiy peshob tahlili va qondagi kreatinin miqdoriga qarab). 
Oftalmoskopiyada ko‘z tubi qon tomirlari holati tekshiriladi, bunda to‘r 
parda qon tomirlarining spazmi, dilyatatsiyasi, sklerozi, vaskulitini va ko‘ruv 
nervi diskini patologiyasini aniqlash mumkin.
Reoensefalografiya (REG) – miyada qon aylanishi yetishmovchiligi 
belgilarini aniqlashda yordam beradi. Bu tomir tonusini oshishi yoki pasayishi, 
venalar gipotoniyasi va venoz qon oqib ketishini qiyinlashuvi, hamda qon tomir 
devorining elastikligini pasayishi holida namoyon bo‘ladi. REG-to‘lqin 
ateroskleroz va gipertoniya kaslliklari uchun xos bo‘lgan to‘lqinni eslatadi. 
 

---

 314
Insult turlarini qiyosiy tashhislash 
Gemorragik insult
Ishemik insult
Qiyoslash 
mezonlari 
Miyaga qon 
quyilishi
Subaraxnoidal 
qon quyilishi
Tromboz
Emboliya
1 2 3 4 5 
Yoshi
45-60 
20-40 
50 yoshdan 
keyin
Turli
Prodromal 
holatlar
Kuchli bosh 
og‘rig‘i 
namoyon 
bo‘lishi mumkin. 
O‘tib ketuvchi 
bosh og‘rig‘i 
bo‘lishi 
mumkin.
Ko‘pincha 
o‘tib ketuv-
chi o‘choqli 
belgilar.
Yo‘q.
Bemorni 
ko‘rinishi
Yuz 
giperemiyasi 
skleralar 
infeksiyasi 
Yuz 
giperemiyasi, 
blefarospazm
Ranglar
Ranglar
Kasallikni 
boshlanishi 
To‘satdan, 
ko‘pincha fizik 
yoki 
psixoemotsional 
zo‘riqishdan 
To‘satdan 
ko‘pincha 
boshiga 
urgandek
Asta-sekin 
ko‘proq 
tunda, 
ertalabga 
yaqin 
To‘satdan
Xushni 
buzilishi
Ko‘pincha 
chuqur koma tez 
rivojlanadi. 
Ko‘pincha 
qisqa muddatli 
Sekin 
rivojlanuvchi
Ko‘pincha 
kasallikni 
boshlanishida 
yoki kechroq 
Bosh og‘rig‘i Ko‘p hollarda 
Ko‘p hollarda Kam hollarda Kam hollarda
Harakat 
qo‘zg‘aluvch
anligi
Ko‘p hollarda 
Ko‘p hollarda Kam hollarda Kam hollarda
Qusish
70-80% 
50% dan ko‘p Kam hollarda 
(2-5%)
Ko‘p hollarda 
(25-30% ) 
Nafas
Aritmik 
shovqinli nafas
Ko‘p hollarda 
Cheyn-Stoks 
ritmida 
O‘choq yarim sharlarda 
bo‘lganda kam hollarda 
o‘zgaradi 
Puls
Taranglashgan, 
bradikardiya 
(kamroq 
taxikardiya) 
Taxikardiya
Yumshoq 
tezlashgan 
bo‘lishi 
mumkin. 
Yurak 
kasalligiga 
bog‘liq. 
Yurak
Chegaralari 
kengaygan, aorta 
ustida 2-ton 
aksenti 
Ko‘pincha 
patologiyasiz 
ko‘p hollarda 
infarktdan 
keyingi 
kardioskleroz, 
“gipertonik 
yurak” 
Stenoz, mitral 
klapan 
yetishmovchili
gi.

---

 315
Oyoq-qo‘llar 
parezi, 
paralichi
Gemiplegiya 
giperrefleksiya 
bilan
Kuzatilmasligi 
mumkin, tizza 
refleksi 
susayishi.
gemiparez, 
plegiyagacha 
yetishi 
mumkin.
Bir xilda 
gemiparez, 
ko‘pincha 
gemiplegiya.
Patologik 
belgilar.
Ko‘pincha 2 
taraflama
ko‘p hollarda 2 
taraflama
1 taraflama
Ko‘pincha bir 
taraflama
Rivojlanishi 
tempi 
Tez
Tez 
Asta-sekin 
Tez 
Talvasa
Kam hollarda
30% da
Kam hollarda
Ko‘pincha 
kasallikning 
boshlanishida
Meningial 
belgilar
Ko‘p hollarda 
Deyarli har 
doim
Kam 
holatlarda
Yengil
Suzib 
yuruvchi 
ko‘zlar 
(nazir)
Ko‘p hollarda 
Ko‘p hollarda Kam hollarda Kam hollarda
Miya 
so‘g‘onini 
buzilish 
belgilari
Tezda rivojlanadi 
Sekin rivojlanadi.
Likvor
Qonli, bosimi ko‘tarilgan
Rangsiz tiniq, bosimi normada 
Ko‘z tubi
Kam hollarda 
qon quyilishi, 
tomirlarda 
o‘zgarishi 
Ko‘pincha qon 
quyilishi
Tomirlarda 
sklerotik 
o‘zgarishlar
Tomirlarda 
(har- xil) turli-
xil 
o‘zgarishlar. 
ExoES gematoma 
signallarida M-
Exo surilgan
M-Exo 
surilmagan, 
gidrotsefaliya 
belgilari
M-Exo o‘tkir 
paytda 
surilmagan 
M-Exo o‘tkir 
paytda 
surilmagan 
REG tekshiruvida funksional sinamalar muhim ahamiyatga ega bo‘lmoqda, 
xususan, nitroglitserin (sublingval 1/4tab) bilan proba serebral tomirlardagi 
strukturaviy o‘zgarishlarni aniqlashga yordam beradi. Normada nitroglitserin qabul 
qilgandan keyin birinchi minutlarda REG - to‘lqin amplitudasi 50% dan ko‘proq 
oshadi. 
Bosh miya tomirlarini ultratovush tekshirish o‘z ichiga ultratovush 
doplerografiya – (UTDG), ultrotovush exotomografiya (UTET), dupleks skanirlash 
(DS), transkranial doplerografiyani (T-Db) oladi. 
Bu usullar uyqu arteriyalari, umurtqa arteriyalari va miya ichi arteriyalari 
holati – stenozlar, okklyuziyalarni aniqlashga, qon oqish tezligini va tomirlar 
devorini holatini baholashga yordam beradi. 

---

 316
Arterial angiografiya – kollateral qon aylanish holati, tomirli o‘smalar, 
anevrizmalar mavjudligi, okklyuziyalovchi va stenozlovchi jarayonlar haqida 
axborot beradi. 
Boshni magnit – rezonans va kompyuter tomografiyasi gemorragik va 
ishemik insultlarni qiyosiy tashhislashga yordam beradi. Ishemik insultlarda 
zichligi past o‘choqni, gemorragik insultlarda esa zichligi yuqori bo‘lgan o‘choqni 
aniqlash mumkin. Qon quyilishning birinchi soatlaridanoq gemorragik insultni KT 
da aniqlash mumkin, ishemik insult esa faqat 24 soatdan so‘ng ko‘rinadi. MRT da 
esa hatto distsirkulyator ensefalopatiya va miyada qon aylanishining o‘tib ketuvchi 
buzilishlarida kelib chiqadigan struktur o‘zgarishlarni aniqlash mumkin. 
Laborator tekshirish usullaridan klinik, bioximik va immunologik 
usullardan foydalaniladi. O‘tkir qon tomir jarayonlarida EChT ni oshishi, 
leykotsitoz va leykotsitar formulaning chapga siljiganligi aniqlanadi. Bioximik 
tekshirish usulida lipidlar almashinuvini, shu jumladan, xolesterin, triglitseridlar, 
zichligi yuqori va past bo‘lgan lipoproteidlarni tekshirish mumkin. Bundan 
tashqari, gomeostaz tizimi va qonning reologik xususiyati (trombotsitlar va 
eritrotsitlar agregatsiyasi, qonning qovushqoqligi, koagulogramma) o‘rganiladi.
Bioximik usullar yordamida immun yallig‘lanishi sial kislotalari, C-reaktiv 
oqsil, fibrinogen va disproteinemiya darajasiga qarab aniqlaniladi. DNK va 
miyelinni umumiy oqsiliga nisbatan antitelalar miqdoriga qarab miya to‘qimasida 
autoimmun jarayon to‘g‘risida xulosa qilish mumkin.