O -zbek isto n respublikasi madaniyat va

H ar xil y o ila r harakatini mustahkamlash. 
Bunga sharoitni keng 
o ‘zgarishi natijasida b o ia d ig a n standart harakatlarni qaytarishning 
uslubini vaqt-vaqti bilan m ustahkam lash uslubi deyiladi.
II. 
H arakat yo‘llarini yoki harakatni o ‘zgartirib turm oq. H ar xil 
sharoitlarda ko‘p m arotaba qayta-qayta qaytarish orqali erishishga olib 
keladigan harakatni o ‘zgartirib tumvchi harakat deyiladi.
Bu q ach o n paydo b o iis h i rnum kin?
a) tashqi m uhitni qiyinlashtirganda, m asalan, kurashni o g irlig in i 
chegaralaganda, o g irlik m arkazini m ustahkam lashda;
b) sh u g iilla n u v c h ila m in g psixologik va jism oniy holatlarini o ‘z- 
gartirganda, m asalan, charchaganda, diqqatini ch alg itg a n d a , haya- 
jo n lan ish d a va h.k.;
d) jism on iy harak atlar o ‘sishi natijasida harakatni m u stah k am - 
lash va takom illashtirishda, harakatni m aksim al ta ’m inlashda, aso - 
san, jism o niy sifatlarini va texnikani takom illashtirish jarayo nin ing
yig in disini xarakterlaydi. Kcyingi vaqtda tcxnik yurishlami yoki h a ra - 
katlarni qayta qurishning zam riyatlari, asosan, am aliyotda ikki vaziyat 
paydo b o ia d i:
— harakat shaklini o ig a n is h d a gavda-tana (organizm ) qobiliyat- 
larining funksional sharoitlarga t o i i q m unosib emasligi;
— m alakani to iiq takom illashtirm asdan tashkil qilgani v a a so s a n , 
k u rash u su lla rin i b ilim sizlik b ilan o ig a tis h la r i. M a sa la n , k o ‘p 
bolalarim iz viloyatlarda to ‘ylarda k o iib , o ‘zlaricha o ig a n is h g a n i.
12

---

Texnikaviy qayta qurish uslublari o ‘z ichiga ikki yo'nalishni oladi:
— h arakatn i bajarishda oson sh aroitdan foydalanish;
— m alakani takom illashtirish va uni m ustahkam lash bosqichida 
harakatni aniq sharoitlarda to ‘liq bajarishni baholash.
M alakani tak o m illashtirish va uni m ustahkam lash bosqichida 
h arakatning a n iq sharoitlarida to ‘liq bajarilishini quyidagi k rsat- 
kichlari baholanadi:
a) y urishlam ing avtom atlashgan darajasi;
b) m alakaning charch oqq a chidashi (qayta-qayta qaytarishning 
texnikaviy qoidalarini buzm asdan ko‘rsatgan ko‘rsatkichlar);
d) m alaka chidam liligining em otsional siljishi (texnik harakat- 
ning m ashg‘ulot va m usobaqa sharoitlaridagi bajarilishini nazarda 
tutish lozim );
e) h arak atn in g har tom onliligi (h a r xil sharoitlarda harakatni 
bajarish qobiliyatlari);
0 texnik harakatlarning foydaliligi.
H a r b ir o ‘rganish b o sq ic h id a b ir-b irig a o ‘xsham agan h o lla r, 
vaziyatlar kelib chiqadi va ularning m azm unlari har xil.
K urash ch ilar k o ‘p uslublarni bilishlari m um kin, am m o m usoba- 
qada esa ularning bir nechasidangina foydalanishadi. Bu dcgani, ta- 
nishish va o ‘rg an ish b o sq ic h id a shu uslublarni t o ‘Iiq o ‘z la sh tir- 
gan-u, lekin takom illashtirish va m ustahkam lash bosqichida esa yuzaki 
o ‘zlashtirgan.
S hun day vaziyatlar boMadiki, uslubni toMiq o ‘rganish vaqtida 
b a ’zi orq ad a qolgan b o ‘sh bolalar qism larga boMib o ‘rgana bosh - 
lashadi. 0 ‘qish jarayonini ketm a-ketlik bilan o ‘tishini o ‘zgartirish 
bosqich yoki bosqichlarga ajratishga yo ‘l q o ‘yadi.
Saflanish mashqlari.
Q urolli K uchlar N izom iga muvoflq, tuzilgan 
saflanish m ashqlari kurashda ham qoMlaniladi. Jam oa harakatlarning 
tuzilishida, kurash m ashg‘ulotlarini tashkil qilishda yordam beruvchi 
mashqlar saflanishdir. Saflanishdagi mashqlar, asosan, kurashga tayyorlash 
va ba’zi vaqt m ashg‘ulotning yakunlovchi qismida ham ishlatiladi.
Umumrivojlantiruvchi mashqlar
(U R M ). U R M , asosan, shug‘u l- 
lanuvchilarga jism oniy sifatlarini rivojlantirishda qoMlaniladi. K urash- 
chilar akrobatika m ashqlarini bajarish, yugurish, sakrash, kanatga 
tirm ashib chiqishni yaxshi bilishlari kerak.
Bu sport turlari bo‘yicha yuqori natijalarni ko‘rsatishm asa-da, 
am m o jism on iy sifatlarni m ustahkam lashda yordam beradi.