Ўзбекистон республикасиолий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро давлат университети

 
12 – жадвал: Маънавий тарбияни шакллантириш 
усуллари ва уларнинг тавсифи. 
№ 
Усуллари 
Тавсифи 
1. 
Ишониш
Иймон-эътиқодли бўлиш,
2. 
Қабул қила 
билиш 
Кенг феълли, бағрикенг бўлиш. 
3 
Англаш 
Мард, жасур, иродали, матонатли 
бўлиш. 
4. 
Ҳис қила билиш Қалбига қулоқ тута билиш. 
5. 
Тушуниш
Виждонан ёндашиш. 
 
13 – жадвал: Маънавий тарбияни шакллантириш мезонлари 
№ 
Мезонлари
Маънавий тарбияни 
шакллантиришга оид хатти-
ҳаракатлар
1. 
Иймонлилик иймон тозалиги, иймон омонлиги, 
иймоннинг кибру-ҳаводан холилиги, 
иймонда сабр қаноатлилик, иймон 
тириклиги,
2 
Эътиқодлилик эътиқод 
тўғрилиги, 
эътиқодда 
журъатлилик, эътиқод мустаҳкамлиги, 
эътиқодда 
қатъиятлилик, 
эътиқодда 
ишонч, эътиқодда огоҳлик, 
3 
Бағрикенглик биродарлилик, ирқчиликдан холи, кенг-
феъллилик, миллатчиликдан холи, са-
хийлик, халқлар ва миллатлар аро
тотувлик 
4. 
Иродалилик 
иродани мустаҳкамлаш, нафсни тия 
билиш, бойликка ҳирс қўймаслик, 
манманлик 
ва 
такаббурликка 

---

16 
берилмаслик, ўзгалар ютуғидан ҳасад 
қилмаслик, сабр-бардошли ва қаноатли 
бўлиш, матонатли ва мард бўлиш, 
меҳнатсевар бўлиш, ўтиб кетган нарса 
ёки фурсатга ачинмаслик, ёлғон гапларга 
ишонмаслик, ақл билан иш тутиш, 
ўзгалар қалбига озор бермаслик 
5. 
Кўнгил 
софлик 
қалбни тозалаш, қалбни пок тутиш, 
қалбга 
қулоқ 
солиб 
иш 
кўриш, 
беғаразлик 
6. 
Виждонлилик ҳалоллик, меҳр–вафо, хайру эҳсон, ғам 
чекиш, пушаймонлик, тавба қилиш 
Аллома томонидан келтирилган шахс шаклланиши ва 
тарбиясидаги маънавий-ахлоқий тарбия мезонлари аниқ ва 
тушунарлилиги билан фарқ қилади. Ушбу мезонлардан шахс 
ижтимоийлашувида, яъни оила, маҳалла ва таълим тизимида 
жорий 
қилинган 
маънавий-ахлоқий 
тарбия 
мазмунини
бойитишда улкан манбадир. Шоир бундан ташқари, шахсдаги 
маънавий-ахлоқий тарбияланганлик даражасини аниқ мисолларда 
изоҳлаб, кўрсатиб беради. Қуйида шахснинг маънавий-ахлоқий 
шаклланганлик даража кўрсаткичлари келтирилади.