T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 215 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
 
1 - rasm. Moddiy nuqtaning aylana bo‘ylab harakati.
nuqta
M
0
holatda deb hisoblaymiz. Shu nuqtaga o‘tkazilgan
A = 0M
0
aylananing radiusi
M
nuqtaning burchak tezligiga teng tezlik bilan ko‘rsatgich
yo‘nalishida aylanadi. Agar
t = 0
da radius gorizontal o‘q bilan

 
burchak
hosil qilgan bo‘lsa,
t
vaqt o‘tgandan so‘ng esa
(

 t + 

)
qiymatga ega bo‘ladi.
M
nuqta aylana bo‘ylab

 
burchak tezlik bilan harakatlanganda uning tik diametrga 
proektsiyasi 
N
aylana markazi atrofida garmonik tebranishlar hosil qiladi. 
N
nuqtaning tik diametr bo‘yicha siljishi yoki tebranishi sinus qonuni bilan 
ifodalanadi: 
, (4) 
bu yerda 
u
 
– 
M
nuqtaning tik diametrga proektsiyasi 
N
nuqtaning 
0
aylana markaziga 
nisbatan holatidir va 
tebranuvchi kattalik
hisoblanadi. 
M
nuqtaning 
0X
o‘qqa proektsiyasi ham shunday qonun asosida tebranadi: 
(4) – ifodada 
t
ni 
t + T
bilan almashtirib, 
ga tengligini hisobga olsak, 
M
nuqtaning tik diametrga proektsiyasi 
N
ni 
0
nuqta atrofidagi tebranish qiymatiga ega 
bo‘lamiz va
x
siljish kattaligining davriy ravishda o‘zgarishini kuzatamiz. 
)
sin(




t
A
y
)
cos(




t
A
х
T


2


---