Microsoft Word Saniyazova doc

Sali’y
- bali’q juwatug’i’n i’di’s. I’laqa, bo’rge, shabaq h.t.b.
Bo’rge 
- sazan topari’na kiretug’i’n bali’qti’n’ mayda tu’ri.
Mi’sali’: Ju’resinen woti’ri’p bo’rgeni qoli’na aldi’. (N. Da’wqaraev). 
Belgili ka’sip tarawi’ boyi’nsha joqari’dag’i’ atamalar an’latqan 
zatlardi’n’, qubi’li’slardi’n’ turmi’sli’q jedelligi, ken’ qollani’li’wi’, sonday-aq, 
wolardi’n’ uzaq ji’llar dawami’nda xali’q talg’awi’nda boli’wi’na qaray 
ko’pshilik a’dettegi so’zlerdey boli’p ketken. Bular ka’sipke baylani’sli’ 
arnawli’ birlikler si’pati’nda do’redi ha’m qaraqalpaq tilinin’ rawajlani’wi’ni’n’ 
belgili da’wirlerinde ka’siplik terminler xi’zmetin atqari’p keldi. Ha’zir 
wolardi’n’ basi’m ko’pshiliginin’ terminlik ma’nisi sezilmeydi. Soni’n’ menen 
birge geypara so’zler arab tilindegi ma’nisi ha’m wonnan pu’tkilley wo’zgerip 
ketken ma’nilerde qollani’ladi’.
Demek, arab tilinen awi’sqan bazi’ bir so’zler qaraqalpaq tilinde 
semantikali’q jaqtan bir qansha wo’zgerislerge ushi’rag’an tu’rinde de 
qollani’li’p kiyati’r degen so’z.
 
2.1. Parsi’ tilinen kirgen bali’ q ha’m bali’qshi’li’q atamalari’ 
 
Parsi’ tilinen so’zlerdin’ qaraqalpaq tiline awi’si’wi’ni’n’ da wo’zinin’ 
tariyxi’y derekleri bar. Bul tuwrali’ N. A. Baskakov mi’nanday dep jazadi’: 
”qaraqalpaq tilinin’ leksikasi’n bahalawda qaraqalpaq tilinin’ toli’q ma’nide 
ha’zirgi jasap turg’an, yag’ni’y Aral jag’asi’nda birge qoni’slasqan tu’rkiy ha’m 
iran qa’wimleri tillerinin’ bir-birine jaqi’n ta’siri jag’dayi’nda qa’lipleskenin de 
yesapqa ali’w kerek’’
1
.
Parsi’ tilinen awi’sqan so’zler uluwma alg’anda, awi’zsha ha’m jazba 
tu’rde tilimizdin’ so’zlik qurami’nan wori’n alg’an. Wolardi’n’ qaraqalpaq tiline 
awi’si’wi’ tikkeley ha’m qon’si’ xali’qlardi’n’ tilleri, ma’selen, wo’zbek, 
tu’rkmen tilleri arqali’ ko’birek iske asqan. Parsi’ tilinen kirgen so’zlerdi so’z 

---

39
shaqaplari’ ko’z-qarasi’nan ali’p qarag’anda atli’q so’zler, kelbetlikler, 
ra’wishler, da’nekerler boli’p keledi.