Microsoft Word Saniyazova doc

Jelbizek-yolvuzak
.
Jelbizek-bali’qti’n’ sag’ag’i’nan baslap quyri’g’i’na shekem u’stin’gi 
jag’i’na ayti’ladi’. Moynaq so’yleminde sag’aq, sag’aldi’ri’q formalari’ da qatar 
qollani’la beredi. Yolvuzak-wo’zbek shamal, suwi’q hawa degen ma’nini 
bildirse, sag’aq- bali’qlardi’n’ dem ali’w organi’. Demek, bul yeki so’z de 
hawag’a baylani’sli’ qollani’lg’an. 
Dombaq-
jiptin’ bir tu’ri, iri, juwan jipti dombaq jip dep ataydi’, al 
jin’ishkesin ”pa’wedek” dep ataydi’. Bali’qshi’lar termini yesaplang’an dombaq 
atamasi’ Taxtako’pir rayoni’ territoriyasi’ndag’i’ ”Qarateren’nin’” boyi’ndag’i’ 
bali’qshi’lar tilinde ayti’ladi’
1
. 
Wo’zbek ha’m tu’rkmen tillerinin’ ta’siri ko’binese dialekttin’ so’zlik 
qurami’nda ko’rinedi. Wo’ytkeni tariyxi’y waqi’yalar ha’m wo’zgerisler tildin’ 
so’zlik ta’repinde, ayi’ri’p aytqanda so’zdin’ leksikaliq ma’nisinde ko’birek 
ko’zge taslanadi’. Xali’qti’n’ basi’nan wo’tkergen tariyxi’y da’wirlerdin’ 
gu’wasi’ retinde birinshi na’wbette woni’n’ so’zlik qurami’ bayi’ydi’. 
Bir tilden yekinshisine awi’sqan so’z sol tildin’ fonetikali’q, 
morfologiyali’q ni’zamlari’na baylani’sli’ wo’zgeriske ushi’rap tilde 
qa’liplesedi. Belgili rus ilimpazi I. A. Boduen de Kurtene tiller arasi’ndag’i’
wo’z- ara ta’sir, so’z awi’si’w processleri haqqi’nda ayta kelip: ”Hesh qanday 
taza , aralaspagan til joq ha’m boli’wi’ da mu’mkin yemes degen yedi.
2
Juwmaqlap aytatug’i’n bolsaq, bali’qshi’li’q ka’sibine baylani’sli’ 
so’zlerdin’ semantikali’q ma’nisine itibar qarati’p, go’nergen atamalardi’n’ 
Moynaq govori’na xarakterli degen mag’analari’ ali’ndi’. Sol sebepli, basqa 
1
D. S. Nasi’rov, T. Begjanov, Taxtako’pir rayoni’nda jasawshi’ qaraqalpaqlardi’n’ tili boyi’nsha bayqawlar, 
O’z IAIA Qaraqalpaqstan filiali’ xabarshi’si’, 1962, 58-bet. 
2
I.A. Boduen de kurtene O smeshannom xaraktera vsex yazikov “ jurnal ministerstva narodnogo 
prosveshannaya” 1901 ~N9. str 15 
2
D. S. Nasi’rov, T. Begjanov, Taxtako’pir rayoni’nda jasawshi’ qaraqalpaqlardi’n’ tili boyi’nsha bayqawlar, 
O’z IAIA Qaraqalpaqstan filiali’ xabarshi’si’, 1962, 58-bet. 

---

36
tillerden kirgen bali’qshi’li’q ka’sibine baylani’sli’ so’zlerdin’ jan’a 
mag’analari’ ha’zirgi qaraqalpaq tilinin’ leksikasi’ ushi’n ju’da’ a’hmiyetli 
boli’p tabi’ladi’. Biz ta’repinen keltirilgen bali’qshi’li’q ka’sibine baylani’sli’ 
atamalar ilimnin’ basqa tarawlari’ ushi’n, ma’selen, ixtiologiya-bali’qlardi’ 
u’yreniwshi pa’n ushi’n yen’ kerekli materiallardan yesaplanadi’.