Pedagogika 015, 6-son Muassis: Nizomiy nomidagi Toshkent



Download 1,68 Mb.
Pdf ko'rish
bet88/137
Sana03.07.2022
Hajmi1,68 Mb.
#738087
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   137
Bog'liq
4977 191 Pedagogika 2015 6

PEDAGOGIKA
2015, 6-son
 
 
88 
3. Natijani tahlil qilish. 
Kasbga yо‘naltirgan holda о‘qitishga xizmat qiluvchi masalalar sifatida: 
eritma konsentratsiyasi, jismning sovushi haqida, moddaning eritmaga aylanishi 
haqida, modda parchalanishi, quvur orqali issiqlik almashinishi, gazni tozalash 
va gazni ionlashtirish haqidagi, shuningdek, fizik, elektrotexnik va boshqa 
masalalardan foydalanish ta’limni samarali tashkil etishda muhim о‘rin tutdi, 
ammo biz foydalangan masalalar maxsus fanlar masalalari hisoblanmaydi, balki 
atalishi bо‘yicha kasbiy masalalarga yaqinlashtirilgan hamda yaqqol matematik 
va fizik ifodalarga asoslangan, ularni oddiy matematik modellarga, ya’ni analitik 
kо‘rinishdagi differensial tenglamalarga keltirib yechiladigan masalalardir. 
Shunday mazmundagi masalalarga namunalar keltiraylik:
1-masala (о‘zgaruvchilari ajraladigan tenglamalarga doir). Idishda 
100 litr
suvli eritma bor, uning 
10 kg
kislotadan iborat. Idishga 
15 litr/min
tezlik bilan 
suv quyiladi, hosil bо‘lgan aralashma xuddi shunday tezlik bilan idishdan oqib 
chiqmoqda. Tо‘liq hajm bо‘yicha aralashma bir jinsli deb olinadi. 
1 soatdan
keyin idishda qancha massali 
(g)
kislota qoladi? 
2-masala (birinchi tartibli differensial tenglamalar sistemasini tuzishga 
doir). 
A
modda ikkita – 
P
va 
Q
moddalarga parchalanmoqda. Ularning har 
birining hosil bо‘lishi, 
A
moddaning parchalanmagan miqdoriga proporsional. 
P
va 
Q
moddalarda 
x
va 
y
miqdorlar о‘zgarish qonuni t vaqtga bog‘liq holda 
parchalanish boshlangandan keyin, 
x
va 

mos ravishda bir soatdan keyin 
𝑎
7
va 
2𝑎
7
ga teng bо‘lsa, (bu yerda 
a
-A moddaning dastlabki miqdori) ularning о‘zgarish 
qonunini toping. 
3-masala (ikkinchi tartibli tо‘liq bо‘lmagan differensial tenglamalarni 
tuzishga doir). Faraz qilaylik, ichki radiusi 
r
tashqisi 
R
bо‘lgan yо‘g‘on silindrik 
quvurga egamiz. Statsionar issiqlik rejimi turg‘un, qandaydir berilgan yuzadan 
о‘tuvchi issiqlik miqdori doimiy deb (ya’ni quvurning har bir nuqtasidagi 
T
temperaturasi vaqtga bog‘liq emas va quvur о‘qidan nuqtalari orasidagi masofa 
о‘zgarishi bilan о‘zgaradi) faraz qilib, quvurning ichkaridan tashqariga qarab 
issiqlik о‘tkazuvchanligini aniqlang? 
Taklif etilayotgan modelda talabalar tomonidan о‘zlashtiriladigan 
differensial tenglamalarning tiplari analitik usulda yechiladi va u maxsus 
fanlarda foydalanuvchilar о‘rtasidagi uzviylikni ta’minlashga imkon beradi.
Dastur bо‘yicha mos ravishda talabalarga oxirgi ma’ruzada bitta taqribiy 
iteratsiyalar usuli va bitta sonli Eyler usuli taqdim etiladi. Bu ma’ruza shakliga 
kо‘ra amaliy-seminar mashg‘ulotiga о‘xshab ketadi.
Shunday 
qilib, 
kasbiy-amaliy 
masalalarni 
yechishda 
differensial 
tenglamalardan foydalanish imkoniyati keng, shuningdek, kasbiy mazmundagi 



Download 1,68 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   137




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish