O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

8-
 
§. Metallarni elektron nur bilan payvandlash 
 
Bu usulda payvandlanuvchi metall buyumlarni 133·10-
4
- 
133·10-
5
Pa li vakuum kameraga kiritib, payvandlash joyiga 
elektr to‘pi deb ataluvchi qurilmaning volfram o‘ramli 
spiralli (katod)ga transformatordan 10-35 kVt tok yuboriladi. 
Bunda katod tezda 2500
o
С gacha qizib, juda katta tezlikda 
(4-5 
km/s) 
undan 
elektronlar 
ajraladi. 
Elektronlar 
elektromagnit linzadan o‘tishida katta konsentratsiyali nurga 
o‘tadi. Bu nurni payvandlash joyi (anod)ga yo‘naltirilganida 
bu joy bombardimon qilinib natijada uning kinetik 

---

208 
energiyasi issiqlik energiyaga aylanib ko‘p miqdorda issiqlik 
(5000–6000°C) ajraladi. Bu energiya payvandlash joyini 
darhol eritadi. Nurni bu joyidan boshqa joyga olinishida bu 
joy sovib, kristallanib chok hosil bo‘ladi. 
Bu usulda turli qalinlikdagi (0,01–100 mm) gacha.qiyin 
eriydigan metallar (Mo, W, Ti va boshqalar) va ularning 
qotishmalari, shuningdek, kimyoviy aktiv metallar (sirkoniy, 
berelliy, niobiy va boshqalar) va ularning qotishmalari 
payvandlanadi. Bu usul yuqori unumdorligi va chok sifatini 
yuqoriligi sababli sanoatning qator sohalariga juda qo‘l 
keladi. 
81-rasm. 
Elektron nur bilan payvandlash qurilmasining sxemasi: 
1 – katod; 2 – uchlik; 3 – anod; 4 – elektromagnit linza; 
5 – zagotovka; 6 – stol; 7 – vakuum kamerasi. 
9-§. Metallarni payvandlash simlari bilan gaz alangasida 
payvandlash 
 
Bu usuldan metallarni yonuvchi gazlarning kislorod bilan 
gorelkada ma’lum nisbatda aralashtirib, havoda yondirilgan 
alanga mash’alida qizdirib payvandlanadi. Bu usulning 
oddiyligi, alangani oson rostlanishi, qimmatbaho uskunalar 

---

209 
talab etmasligi, alanga mash’alini payvandlash joyiga zarur 
burchak ostida yo‘naltirilishi, chokni bostirishni nazorat 
etilishi, sekin, bir tekisda payvandlash joyini qizdirilishi kabi 
afzalliklarga ega. Lekin elektr yoy yordamida payvandlashga 
qaraganda issiqlikni ta’siri zonasini kengligi, metall qalinligi 
ortishida ish unumining pasayishi, payvandchi malakasini 
yuqori bo‘lishi kabi kamchiliklari bor. Shunga qaramay bu 
usuldan po‘lat, cho‘yan, rangli metallar va ularning 
qotishmalaridan tayyorlangan listlar, kichik diametrli 
trubalarni, yeyilgan detallarni tegishli metallar bilan qoplab 
tiklashda va ta’mirlash ishlarida keng qo‘llaniladi.